Jonge vrouw in blauw bij avondlicht

‘Jonge vrouw in blauw bij avondlicht’ is een historische roman geschreven door Alena Schröder en vertaald uit het Duits door Lucienne Pruijs. Het verhaal gaat over het leven van een paar vrouwen in verschillende tijden. Daarnaast gaat het ook over de nazi-roof van Joods kunstbezit in de Tweede Wereldoorlog. En specifiek: het verdwenen schilderij ‘Jonge vrouw in het blauw, staand bij het venster, avondlicht’ van Johannes Vermeer.

Jonge vrouw in blauw bij avondlicht

Het verhaal vangt aan als de 27-jarige Hannah op bezoek is bij haar grootmoeder Evelyn en een brief ziet liggen, afkomstig uit Israël. Evelyn blijkt een erfgename te zijn van een kunstverzameling die in der tijd in beslag is genomen door de nazi’s. De schilderijen zijn nog niet gevonden maar er is inmiddels een lijst bekend met namen en omschrijvingen van de kunst. De oude dame wil niets weten van de brief en blijft halsstarrig volhouden dat ze er allemaal niets van weet. Hannah laat het er echter niet bij zitten en gaat zelf op onderzoek uit.

Een paar generaties vrouwen

We leren een paar vrouwen kennen, die in het boek in een vlot tempo met elkaar worden afgewisseld en vanuit verschillende perspectieven worden beschreven. In het begin is het even opletten, maar het boek ‘pakt je’ vanzelf vanwege de bijzondere levensverhalen.

De grimmige jaren dertig

Hartverscheurend zijn de hoofdstukken die over de jaren dertig van de vorige eeuw gaan. Je kunt het je nauwelijks voorstellen hoe het voor een vooraanstaande Joodse familie moet zijn geweest. Zij waren zeer gerespecteerde burgers, journalisten en kunsthandelaren, maar werden opgejaagde mensen, die moesten vluchten voor hun leven.

Een groot deel van het verhaal gaat dan ook over het leven van Senta, de moeder van Evelyn die armoedig opgroeide, trouwde en later scheidde van haar man Ulrich. Ze vertrok naar Berlijn om te werken voor een krant, waar zij de Joodse journalist Julius Goldmann ontmoette. Ze werden verliefd en besloten hun leven met elkaar te delen, ondanks dat Senta nog steeds moeder is van Evelyn.

Evelyn is achtergelaten bij de zus van haar ex-man. Deze vrouw, genaamd Trude, voedt Evelyn met veel liefde en toewijding op. Haar haat richting Senta komt doordat Senta Ulrich had verlaten. Later blijkt Trude ook nog eens enthousiast te zijn over de ideeën van het Nationaal Socialisme en groeit haar haat tegen Senta en de Goldmanns. Dit heeft grote gevolgen.

Joodse kunstroof

De vader van Julius Goldmann is een bekende kunstverzamelaar en handelaar en zit niet in de slappe was. Tegen de tijd dat de Jodenhaat toeneemt en zijn kunstverzameling geconfisqueerd wordt door de nazi’s, heeft hij echter een paar kunstwerken weten te verstoppen, waar alleen Senta van af weet.

Spoiler-Alert:

Senta vlucht haar man achterna richting Denemarken en verstopt één kostbaar schilderij in het koffertje van Evelyn, die in Berlijn op bezoek was, maar weer teruggaat naar een dorpje waar zij samen met Trude woont. Dit schilderij staat op de eerdergenoemde lijst omschreven met de woorden: Jonge vrouw in het blauw, staand bij het venster, avondlicht, vermoedelijk van Johan Vermeer.

Op haar sterfbed ijlt Trude en heeft ze het alsmaar over de verstopplaats van het schilderij. Evelyn begrijpt er echter niets van en de woorden (en kunst) gaan verloren in de tijd.

Intrigerend onderwerp

Het boek gaat niet alleen over de kunstroof van de nazi’s maar vooral over de levens van de vrouwen in verschillende tijden. Van de relaties, liefde en twijfels ten aanzien van de keuzes die ze maken. Een rode draad is wel de zoektocht naar de schilderijen waarbij je als lezer al snel begrijpt dat het vrijwel onmogelijk is dat deze ooit nog worden teruggevonden.

In de vorm van een mooie roman, met een zeer prettige schrijfstijl, heb ik veel geleerd over dit onderwerp. Vooral de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog vind ik erg goed beschreven en je voelt als lezer de pijn en de angst van de familie Goldmann voor de maatschappij die tegen hen keert.

De uitvoerige beschrijving van de sexuele relatie tussen Hannah en haar mentor aan de Universiteit, had van mij weggelaten kunnen worden. Het voegt weinig toe en zowel deze verhaallijn als de mentor zelf, is een té grote afknapper. Liever had ik meer gelezen over de kleine, interessante vrouw, met de grote handtas, die Hannah beroepsmatig helpt om de schilderijen terug te vinden.

Het verhaal eindigt niet zoals je hoopt. Maar juist dat maakt het nog aansprekender en realistischer.

Meer boeken waarin kunst een belangrijke rol speelt: