De dame van het Voorhout

‘De dame van het Voorhout’ is een historische roman, geschreven door Marja Visscher. Het verhaal speelt zich af in de achttiende eeuw en gaat over een vrouw van eenvoudige afkomst, die op weet te klimmen als hoofd van de huishouding van een paleis aan het Korte Voorhout in Den Haag en ook nog eens trouwt met de heer des huizes.

Marja Visscher

Marja Visscher is niet alleen schrijfster maar ook een journalist. Voor haar romans ‘De wolkenkijker’, ‘Maannachten’, ‘Tussen rang en stand’ en ‘Het meisje uit de Mandenmakersteeg’ deed zij veel historisch onderzoek. Haar liefde voor geschiedenis is groot, dat kun je goed merken als je haar boeken leest. Dit geldt vooral voor ‘De dame van het Voorhout’, waar ieder detail van het huis, de inrichting, de onderlinge relaties, de normen en waarden van die tijd en in de kleding zeer geloofwaardig overkomen. In haar nawoord benoemt ze de feiten waarop haar roman zijn gebaseerd. Niet alles is feitelijk te onderbouwen en ze heeft dan ook de vrijheid genomen om het verhaal uit te breiden met verzonnen verhaallijnen.

De dame van het Voorhout

Het verhaal vangt aan als de 16^e jarige Johanna van Coesvelt (1684-1768) door haar vader min of meer uit huis wordt gezet. Hij heeft de herberg ‘In den Engel’ en het is altijd gedonder met mannen die flirten met zijn mooie dochter. Johanna begrijpt er zelf helemaal niets van want ze geeft geen enkele aanleiding en probeert alleen maar te helpen in de huishouding en in de herberg. Haar moeder is namelijk bijna permanent bedlegerig. Ze wordt continue zwanger gemaakt en de bevallingen vallen haar erg zwaar. Hierdoor haat Johanna haar vader, wat op een dag tot een confrontatie leidt en Johanna haar koffer pakt en vertrekt. Ze heeft slechts wat kleding mee en haar geliefde lappenpop ‘Lijs’ waar ze vaak mee praat.

De pop fungeert een beetje als haar geweten en ‘praat’ tegen Johanna om haar de andere kant van de zaak te laten zien, of haar met beide benen op de grond te houden.

De herenboerderij Op den Olij

Johanna heeft haar vader horen praten in de herberg met een paardenhandelaar over de herenboerderij Op den Olij waar een dienstmeisje nodig is. Op de herenboerderij woont een vrijgezel Herman op den Olij en hij heeft verder slechts één medewerker die voor de paarden en de koeien zorgt. Deze jongeman Harm is een brute, nare jongen die zijn handen niet kan thuishouden. Tijdens de eerste kennismaking gaat het al goed mis tussen Harm en Johanna, maar Johanna zet toch door omdat ze het werk nodig heeft. Ze weet bovendien met haar intelligentie Harm te vermijden en op afstand te houden.

Trauma en verdriet

Jarenlang werkt Johanna op de herenboerderij en beheert het huishouden perfect. Ze weet van de boerderij weer iets moois te maken en organiseert zelfs grote feesten als Herman steeds vaker een vrouw laat komen, waar hij zich mee heeft verloofd. Voor de gelegenheid laten Herman en zijn verloofde zich op het doek vastleggen door een jonge schilder Philip van Dijk. Hij is vervolgens degene die Johanna meeneemt naar zijn huis in Middelburg als er twee afschuwelijke gebeurtenissen plaatsvinden. Johanna wordt verkracht en Herman wordt vermoord, beiden door een op hol geslagen Harm die beweert een zoon van Herman te zijn en het aanstaande huwelijk van Herman niet kan verkroppen.

De schilderswereld

Johanna helpt Philip met zijn huishouding en komt langzaam weer tot zichzelf. Maar het huis is klein en al gauw verveelt Johanna zich stierlijk. Gelukkig weet Philip haar nieuwe perspectieven te bieden en zo klimt Johanna op van huishoudster naar de dame die het hele management van de getalenteerde schilder weet te regelen. Philip’s ster is rijzende en het gaat de twee dan ook al snel goed voor de wind.

Een liefdesrelatie zit er echter voor hen niet in, ook al is Philip tot over zijn oren verliefd op de mooie Johanna. Zij kan zich echter niet geven vanwege haar traumatische verleden en omdat het geschreeuw van haar moeder tijdens de bevallingen en gehuil tijdens de huwelijkse nachten, nog steeds in haar oren klinkt. Johanna is zwaar beschadigd op dit vlak, en dat kan ze zelfs niet eens uitspreken.

Spoiler-alert

Philip ontmoet na een paar jaar een vrouw die wel met hem wil trouwen en Johanna neemt afscheid van haar werk en haar leven met Philip. Ze wordt hoofd van de huishouding van huize Aan de Boschkant in Den Haag en tevens vertrouwelinge van raadspensionaris Simon Van Slingelandt en zijn zieke vrouw Suzanna.

Als Suzanna jaren later sterft, belooft Johanna dat ze bij Simon zal blijven en haar verdere leven voor hem zal zorgen. Zodoende trouwt ze vier jaar later met hem, waarbij hij Johanna’s fysieke afstandelijkheid respecteert en een zeldzaam lieve man voor haar blijkt te zijn.

Aanrader?

Het boek is zeer toegankelijk voor iedereen die van historische roman en feelgoodromans houdt. Ik had er echter meer van verwacht, maar dat is heel persoonlijk doordat ik de afgelopen tijd erg goede historische romans heb gelezen zoals ‘Meester Mitraillette’, ‘Manhattan Beach’, ‘Jagersmaan’ en ‘Nooit meer wachten’. Het boek ‘De dame van het Voorhout’ is wat betreft van eenvoudiger niveau. Het heeft slechts één chronologische verhaallijn, een paar personages en er gebeurt relatief weinig. Ook de historische achtergrond van maatschappelijke gebeurtenissen en de tijdgeest ontbreken, welke bij bovengenoemde boeken juist enorm aanwezig zijn en de loop van de gebeurtenissen bepalen.

Desalniettemin is het een heerlijk boek om te lezen en heeft het een hoog ‘Downton Abbey’ gehalte. Ik zie het boek als een combinatie van een historische roman én een feelgoodroman. En ik ga zeker meer boeken van Marja Visscher lezen want ik vond het boek, op de twee afschuwelijke gebeurtenissen na, hartverwarmend en erg mooi.

Genoemde boeken in deze recensie: