De onsterfelijken van Teheran – sprookje of kroniek

‘De Onsterfelijken van Teheran‘ van Ali Araghi is een stevig gevulde, dikke pil waar je echt even voor moet gaan zitten. Het is een familiegeschiedenis, sprookjesachtige vertelling en een geschiedkundig werk in één. De roman gaat over een door katten veroorzaakte ‘vloek’ die sommige mannelijke afstammelingen onsterfelijk maakt, maar is tegelijkertijd ook een kroniek over een land dat geteisterd wordt door oorlog, honger en politieke onrust. Een boek dat je door die combinatie van magisch-realisme en realiteit letterlijk en figuurlijk meeneemt naar een andere wereld.

Centrale hoofdfiguur in deze lijvige roman is Ahmad Torkash-Vand. Wanneer hij op jonge leeftijd getuige is van de dood van zijn krankzinnig geworden vader, leidt dit ertoe dat hij nooit meer een woord zal spreken. Gaandeweg het verhaal wordt duidelijk dat Ahmands familie gezegend is met onsterfelijkheid. Deze onsterfelijkheid van de oudste zonen, slaat steeds een generatie over. Ahmad, zijn opa Khan en diens opa Agha kunnen niet sterven. Dat lijkt een zegen, maar ‘eeuwig leven’ blijkt in werkelijkheid veel eerder een vloek omdat de zonen uit de tussenliggende generatie juist op jonge leeftijd sterven.

Magische elementen

‘De onsterfelijken van Teheran‘ is door de magische elementen echt een verrassend boek. Al is het soms wel even wennen voor nuchtere westerse ogen. Je kunt vaak een heel eind mee in de verhalen over dingen die wel of niet echt gebeurd zijn. Soms is het ook niet belangrijk om te weten of het echt is of niet. In veel gevallen kun je de merkwaardige voorvallen vooral als symbool zien. Een winter die letterlijk meerdere jaren duurt, een hongerperiode die mensen dwingt om vilten hoeden te koken en op te eten, of woorden die zo krachtig zijn dat ze licht geven of zelfs het papier waarop ze geschreven worden in brand doen vliegen. Het geeft meer sjeu aan de kroniek dan een droge opsomming van gebeurtenissen. Wat dat betreft is Araghi een echte verhalenverteller in de Oosterse traditie.

Belangrijke rol voor katten

Een belangrijke rode draad in het verhaal is de legende van de katten. Volgens een eeuwenoude sage hebben zij een langlopend conflict met de mensheid. De eerste mensen hebben de kattenkoning gedood en sindsdien zijn ze uit op wraak. Hun uiteindelijke doel is ook de mensenkoning van zijn troon te stoten. Daarom vervullen zij ook een belangrijke rol bij de revolutie tegen de Iraanse vorst, de Sjah.

“Ver voor hem uit waren de katten op weg naar Iran, vastbesloten om zich te wreken, om het land waar de jongen vandaan was gekomen net zo te verwoesten als hij met hun land had gedaan […] Zij zouden er hun thuisland van maken, het onderwerpen en te gronde richten.”

De katten spelen daarom voortdurend een rol in het verhaal. Persoonlijk vond ik dit op het laatst wat te gortig worden. Vooral bij de passages die gaan over katten die met plastic vleugels en machinegeweren vanuit de lucht aanvallen uitvoeren op de demonstranten, haakte ik af.

Kroniek van een geteisterd land

Het sprookjesachtige karakter van ‘De onsterfelijken van Teheran’ is misschien niet voor iedereen weggelegd en de verhaallijnen zijn soms wat gecompliceerd. Maar al met al is het een verrassend boek dat je meeneemt in het leven van een bijzondere familie, maar je ook laat kennismaken met de geschiedenis van Iran. Een land dat gebukt ging onder de Russische bezetting, corrupte politici, honger, de oorlog met Irak en gewelddadige revoluties.

De stamboom aan het begin van het boek biedt de lezer de nodige houvast bij het onthouden van de verschillende personages. Desondanks is het aan te bevelen om het verhaal zonder lange tussenpozen te lezen. Je raakt makkelijk de draad kwijt.