De goede dood – Klaas ten Holt
Met ‘De goede dood’ schrijft Klaas ten Holt een interessante roman over de jonge arts Franz Czekalski. Hij verhuist met zijn dementerende vader naar het provinciestadje Houweningen. In dit stadje is een fascistische beweging aan de macht, waar ongewone gewoonten aan de orde van de dag zijn. Andersdenkenden en onrendabelen worden aan de lopende band geïnterneerd of geëuthanaseerd. De deskundigheid van Czekalski, die voor zijn dementerende vader zorgt, wordt hierdoor regelmatig in twijfel getrokken.
Verhuizen
Franz steekt de sleutel in het slot en duwt tegen de deur, die met moeite opengaat vanwege de grote stapel ongeopende post in het halletje. Het is er donker en hij ziet nergens een lichtschakelaar. Het ruikt er bedompt, blijkbaar is er al lang niet gelucht. In de woonkamer danst het stof in het licht dat door de kleine ramen naar binnen valt. Op de eettafel staat de bol van een amaryllis in een bruin aardewerken kommetje.
De jonge arts Franz Czekalski verhuist naar Houweningen, nadat hij een korte sollicitatieprocedure heeft doorlopen. Er was geen enkele andere sollicitant en dus kan Franz als vanzelfsprekend aan de slag als nieuwe huisarts van Houweningen. Het nieuwe huis van Franz en zijn vader, met praktijk aan huis, staat aan de rand van het dorp. Het blijkt een van de laatste huizen aan de dijk te zijn.
Franz is de enige huisarts van het dorp is, maar toch wordt hij niet zomaar geaccepteerd. In Houweningen kent iedereen elkaar en hoor je er als ‘import’ nooit helemaal bij.
Anders denken
Zou zijn voorganger ook zijn opgenomen in het euthanasieprogramma? Misschien is het helemaal niet zo’n slecht idee. Zoals mevrouw Stavenuiter het formuleerde, klonk het bijna gezellig: een bejaardenuitje, rustig muziekje erbij; Eskimo’s zetten hun oudjes gewoon op het ijs.
De gewoonte van Houweningen om hun ouderen, boven de 70 jaar, te euthanaseren is een gedachte waar Franz zich niet in kan vinden. Regelmatig heeft hij moeite met het zorgen voor zijn dementerende vader, maar hem een spuitje geven gaat iets te ver. Toch wordt de deskundigheid van deze nieuwe arts regelmatig in twijfel getrokken: op zo’n leeftijd hoef je er toch helemaal niet meer te zijn?
Kamp de Sluis
De Sluis is geen kamp, en ook geen gevangenis. Onze cliënten hebben het hier over het algemeen uitstekend naar hun zin. Wij bieden ze de structuur en begeleiding die ze thuis niet hebben gekregen, brengen ze wat praktische en sociale vaardigheden bij, een stukje discipline, en bieden de jongens daarnaast een nuttige dagbesteding.
Czekalski krijgt al snel bedenkingen bij Kamp de Sluis. Lijfstraffen zijn hier orde van de dag en de jongens, die hier gevangen zitten, worden als dwangarbeiders op de dijk aan het werk gezet. De vergrijpen waar de jongens voor vastzitten zijn minimaal. Het ingooien van een ruit kan al reden genoeg zijn om je op de dijk te moeten doodwerken. Anders denken wordt in Houweningen niet op prijs gesteld.
Liefde
Uit het kattenluikje komt eerst Assepoes, en meteen daarna gaat de deur open en komt ook Meeke de tuin in. Zonder iets te zeggen, gaat ze bij hem zitten en neemt een sigaret uit zijn pakje.
Franz wordt al snel verliefd op Meeke, zijn buurvrouw. Dat die een relatie heeft met de machtigste man in het dorp, zorgt voor gecompliceerde verhoudingen. Franz ontdekt dat familiebanden in dit dorp nogal bijzonder te noemen zijn. Als de halfbroer van Meeke uit Kamp de Sluis ontsnapt en bij hem aanklopt voor hulp, weet Franz niet goed wat hij moet doen.
Aan welke kant van de geschiedenis wil hij staan? Gaat hij hem helpen een eind te maken aan deze aparte plek, of kiest hij voor zijn eigen veiligheid?
‘De goede dood’ is nogal bijzonder
Het groene olieachtige water klotst vriendelijk tegen de keien. Donker is het niet, aan de hemel is geen ster te zien.
Klaas ten Holt schrijft met ‘de goede dood’ een nogal bijzonder verhaal. Dit is ook absoluut de reden waarom ik het wilde lezen. Bij het lezen stap je in een andere wereld, de wereld van Houweningen. Het is een wereld die wij niet kennen, al is de overeenkomst met de Tweede Wereldoorlog regelmatig nogal groot. Andersdenkenden en onrendabelen worden geëuthanaseerd, weggestopt in kampen of simpelweg vermoord.
De schrijfstijl van Klaas ten Holt is afwisselend pakkend, gedurfd en soms nogal plat. Vooral de liefdesscènes missen naar mijn smaak gevoel, emotie en subtiliteit. Daartegenover past dit juist wel bij de directheid van de rest van het boek.
‘De goede dood’ is een boek als geen ander, dat is iets wat zeker is. Het is geen moeilijk boek om te lezen, je leest er lekker doorheen. De ontknoping viel mij wat tegen, ik blijf met veel vragen achter, maar wie weet is dat juist de bedoeling van Ten Holt en wil hij zijn lezers juist zelf aan het denken zetten.
