‘Kamp Erika’: donkere kant van de geschiedenis

De afgelopen maanden las ik veel boeken over (klein)kinderen die familieverhalen hebben opgeschreven over de Tweede Wereldoorlog. ‘Kamp Erika’ was het enige non-fictie boek dat ik las. Hester den Boer beschrijft in dit boek de zoektocht naar informatie over haar opa en belicht hiermee een donkere kant van de Nederlandse geschiedenis. Ze heeft met dit boek grote indruk op mij gemaakt.

Een zoektocht naar informatie

Zo lang als Hester den Boer zich kan herinneren, worden de woedeaanvallen van haar opa verklaard door te zeggen dat hij tijdens de oorlog in Westerbork zat. Maar vlak na het overlijden van haar opa komt Den Boer erachter dat haar opa niet in Westerbork zat, maar in Kamp Erika, vlakbij Ommen. Een kamp dat vrijwel vergeten is en dat een gitzwarte bladzijde is in de Nederlandse geschiedenis. De bewakers in dit kamp waren namelijk geen Duitsers, maar Nederlanders. En: ze gebruikten veel geweld en martelden de gevangenen op vreselijke manieren. In Kamp Erika overleden zeker 180 mensen. Hoe is het mogelijk dat dit kamp zo onbekend is?

Veroordeelde misdadigers

Den Boer gaat op onderzoek uit. Ze komt erachter dat Kamp Erika verschillende functies heeft gehad, waaronder de functie van strafkamp voor veroordeelde misdadigers. Is dat de reden waarom het kamp nauwelijks voorkomt in herdenkingen? Ze interviewt overlevenden en ooggetuigen en komt zo steeds een stapje verder in het vergaren van informatie over het leven van haar opa. Daarbij spreekt ze ook de nodige familieleden en komt er langzaam ook wat meer begrip voor haar opa en zijn gedrag.

Een camping op de plek van Kamp Erika

Al snel komt Hester erachter dat op de plek van Kamp Erika inmiddels een camping is herrezen. Tot haar verbazing – en de mijne – ontdekt ze dat veel overledenen jarenlang op deze camping of een nabijgelegen camping hun vakanties doorbrengen. In de buurt van de camping is ook een klein herdenkingsmonument, waar jaarlijks een kleine bijeenkomst is. Al is de vraag hoe lang dit nog zal zijn; waar er eerst eindelijk meer aandacht lijkt te komen voor Kamp Erika, lijkt later in het onderzoek van Den Boer de aandacht juist minder te worden. Moest deze zwarte bladzijde gewist worden?

Een boek dat tot nadenken stemt

Den Boer doet grondig onderzoek naar de bewakers die in het kamp hebben gewerkt – voor zover dat mogelijk is, want veel gegevens zijn beschermd. Ze onderbouwt het gedag dat deze bewakers vertonen met gegevens uit gedragsonderzoek. Het maakte grote indruk op mij en om eerlijk te zijn stemde het me ook wel somber. Den Boer trekt haar onderzoek veel breder dan alleen de geschiedenis van haar eigen opa. Ze spreekt met ooggetuigen, maar vooral ook met nabestaanden: van overlevenden, maar ook van bewakers. Alles om een zo compleet mogelijk beeld te schetsen. Kamp Erika is geen licht kost, maar het is wel een boek dat eigenlijk iedereen moet lezen. Tenminste, dat vind ik.

Meer familiegeschiedenissen over de Tweede Wereldoorlog