De jaren – Annie Ernaux
Annie Ernaux is een Franse schrijfster en winnares van de Nobelprijs voor Literatuur in 2022. Het boek ‘De jaren’ uit 2008 is een bijzonder boek. Ik heb het luisterboek gelezen en was onder de indruk, en dat is een understatement.
De jaren
Het boek kwam pas in 2020 uit in Nederland en is vertaald door Rokus Hofstede. Het luisterboek wordt voorgelezen door Chiara Tissen. Zij heeft een erg prettige stem. Enigszins monotoon maar in dit geval past dat er goed bij het verhaal. ‘De jaren’ werd bekroond met vele literaire prijzen in Frankrijk, Engeland en ook in Nederland. Dat is wel heel bijzonder want het boek speelt zich af in Frankrijk en is sterk gericht op de politieke ontwikkelingen aldaar.
Het verhaal
‘De jaren’ is sterk autobiografische en gaat grotendeels over Annie Ernaux zelf. Het is een tijdsbeeld van haar leven vanaf haar vroege jeugd (jaren vijftig) tot 2006. Ondanks dat het een autobiografie is, wordt de ik-vorm vermeden. Ernaux schrijft vanuit een ‘ze’, ‘je’ en ‘we’. Hierin spreekt ze de lezer direct aan en gaat ze uit van een collectief geheugen en herinneringen.
Grotendeels klopt dit, alhoewel ik twee en een half decennia jonger ben en in Nederland ben geboren en getogen, was het boek toch ook een soort ‘sentimental journey’ voor mij. Knap werk van deze zeer getalenteerde schrijfster!
Herkenning en nostalgie
Het verhaal gaat deels over het leven van Ernaux als vrouw in de verschillende decennia. Ze schrijft over haar jeugd, haar studentenleven, haar huwelijk, kinderen en de jaren als vrouw alleen. De scènes met Annie’s nieuwe vriend, haar zoons met hun jonge gezinnen, aan het kerstmenu zijn zo warm en mooi beschreven dat je er een soort heimwee-gevoel van krijgt.
Het boek is echter alles behalve zoetsappig want het andere deel gaat vooral over maatschappelijke ontwikkelingen die niet altijd even fijn zijn. Moeilijke problemen in de samenleving worden niet geschuwd, zoals bijvoorbeeld de troosteloze woonwijken om Parijs heen, immigratieproblemen, criminaliteit en de verspilling door extreem consumentisme. Ze schrijft ook openlijk over sex, abortus, de pil, twijfels en eenzaamheid.
Tijdsbeeld en politiek
De hoofdstukken beginnen met sepia foto’s tot en met video’s, die vervolgens worden uitgewerkt. Het heel persoonlijke wisselt zich af met verhalen over de samenleving. Politiek, de verkiezingen, publiekelijke figuren en onvergetelijke gebeurtenissen komen allemaal voorbij. Hier haal je als lezer veel herkenning uit, alhoewel het verhaal dus nogmaals wel specifiek op Frankrijk is gericht.
Toch is het allemaal loei-interessant en zul je als lezer veel herkennen uit jouw eigen leven. De soberheid van de jaren vijftig, de opkomst van de consumptie-maatschappij, de digitale wereld en de wereldwijde gebeurtenissen die allemaal in onze geheugen staan gegrift. Zoals bijvoorbeeld de foto van het meisje dat in brand staat tijdens de oorlog in Vietnam, de dood van dictators, terroristische aanslagen, en 9-11. Dat deze gebeurtenissen allemaal ‘game-changers’ waren legt Ernaux heel goed uit waarbij zij op een zeer intelligente manier de grote lijnen aanhoudt.
De jaren – voor mij persoonlijk
Ik was aangenaam verrast toen ik ineens deze regels las:
Tijdens die zomer van 1980 komt de tijd van haar jeugd over als een onbegrensde ruimte vol licht waarvan ij alle punten bezet en die ze met haar huidige blik omvat maar zonder enig detail waar te nemen. Dat die wereld achter haar ligt vind ze verbijsterend. Voor het eerst beseft ze de betekenis van de zin: ik heb maar één leven.
Misschien projecteert ze zichzelf bij voorbaat op de oude vrouw in Cria Cuervos. De film die haar in een ander, onwerkelijk warme, en nu al zo verre zomer van droogte, diep heeft getroffen. Een verlamde sprakeloze vrouw. Die onvermoeibaar en met een gezicht vol tranen naar foto’s op de muur zit te kijken terwijl uit den treure dezelfde liedjes blijven spelen.
Citaat uit ‘De jaren’
De film ‘Cria Cuervos’ heb ik als kind gezien, en ondanks dat ik op die jonge leeftijd de film niet kon begrijpen, zijn sommige beelden mij altijd bij gebleven. Het beeld van de oma, die de hele dag in de stoel zit en naar de foto’s staart aan de muur (zie einde van deze onderstaande video) is zo’n beeld. En het liedje in de film, dat ik jaren zocht en ineens weer tegen kwam op YouTube. Ik kreeg een brok in mijn keel toen ik las dat Annie Ernaux het beeld van de oma benoemt in haar boek. Over collectief geheugen gesproken…
De jaren, een aanrader!
Het luisterboek was voor mij niet zomaar een boek maar echt heel bijzonder. Het boek is een must-have voor iedereen die houdt van (gemeenschappelijke) jeugdherinneringen. En net zoals bijvoorbeeld de liedjes uit de Top-2000 vaak een feest van herkenning en nostalgische gevoelens zijn, zo voelt dit boek ook.
Het beeld van de oma en het liedje ‘Porque tu vas’ zal ik nu echt nooit meer vergeten, net als de vele (tijds-)beelden die Annie Ernaux in haar boek schetst. Beelden uit het verleden zijn niet altijd even fijn, maar de mooie herinneringen vasthouden is een prettig gevoel en geeft je houvast. En zeker als je weet dat deze niet alleen van jouzelf zijn maar van een hele generatie.
Een aanrader! Maar dat was vast al duidelijk …
Previous Post
