‘De hamsteraar’ en hamsteréééén….

8 november 2020 Marga van der Vet

‘De hamsteraar’ van Willem Schinkel is een boek dat gaat over de maanden april en mei van dit jaar. Nederland verkeerde in bijzondere omstandigheden door de COVID-19 pandemie en de gedeeltelijke lockdown. ‘Hamsteren’ kreeg ineens een erg negatieve lading, terwijl het hiervoor juist werd gepromoot door bedrijven (denk aan de hamstertjes van AH en De Drie Dolle Dwaze Dagen van de Bijenkorf)…

My precious…

Willem Schinkel is een socioloog en filosoof en werkt aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Hij schreef al eerder boeken over politiek en samenleving. De ‘Hamsteraar’ ziet er aantrekkelijk uit. Het is opvallend rood, de titel springt eruit en snel bladerend door het boek, kom je prachtige illustraties tegen. Foto’s en cartoons die zo typerend waren (zijn!) voor de situatie in Nederland (en de rest van de wereld). De Gollum van Tolkien – Lord of the Rings, die ‘my precious’ uitspreekt terwijl hij verliefd kijkt naar een wc-rol in zijn handen. En een foto van gebarentolk Irma, die zo prachtig het woord ‘hamsteren’ uitbeeldt.

Hamsteren of ‘panic buyers’

Hamsteren is aanstekelijke gedrag van mensen om, vaak totaal onlogische, levensmiddelen of andere producten in te slaan, als reactie op maatschappelijke ontwikkelingen. Het ging in Nederland (en bijna over de hele wereld) ineens hard met hamsteren van wc-papier, tomatensaus, paracetamol en pasta’s. Schinkel noemt deze groep mensen vooral ‘panic buyers’ die weinig vertrouwen hebben in voorraden van winkels. Als je de subtitel van het boek leest: “Kritiek van het logistieke kapitalisme” weet je dat dit boek de diepte in gaat en uitlegt waarom mensen gaan hamsteren uit paniek. Maar ook wat logistiek kapitalisme is en waarom het ‘just-in-time’ principe gunstig is voor leveranciers, maar niet voor de burger. Het motto van de leverancier is vooral: “Houd de voorraad minimaal, want voorraad aanhouden kost geld”.

Of dit motto altijd wel zo verstandig is, zagen we in die bewuste maanden. Waar waren de medische mondkapjes, testmiddelen, IC-bedden, medische producten en medicijnen?

Veelomvattend fenomeen

Het fenomeen hamsteren wordt bezien vanuit vele perspectieven. Voorbeelden uit de geschiedenis, waar de term vandaan komt (het dier ‘de hamster’), de besmettelijkheid van hamsteren, de schaarste aan goederen en logistiek kapitalisme. Daarnaast komen nog vele andere aspecten aan bod zoals hamsteren en de revolutie, Black Life Matters en plunderen.

Is hamsteren moreel verderfelijk? Schinkel vindt van niet. De hamsteraar is juist keurig aan het consumeren, alleen niet op het moment dat het de kapitalist uitkomt. En hoezo mogen zij trouwens geen levensmiddelen bij elkaar harken, terwijl de rijken niets anders doen dan geld oppotten? (Volkskrant 24-10-2020)

Doomsday preppers

En ooit wel eens gehoord van ‘preppers’? Dit is een groep mensen die een lifestyle maken van voorbereiding voor een ‘naderende Apocalyps‘. Of de ramp nu een nucleaire ramp is, klimaatsverandering, revolutie of een denkbeeldige ramp voortkomend uit een conspiracy theorie. Deze groep mensen bereiden zich al jaren voor en het hamsteren is meer een lange termijn visie dan een sprintje naar de supermarkt voor het laatste pak wc-papier. Doomsday preppers hebben zelfs eigen tv-shows, YouTube kanalen en geven survival-trainingen. Kant-en-klare schuilkelders zijn ook te koop, maar het liefst maken ze hun eigen geheime bunkers.

“De hamsteraar is eigenlijk de doomsdayprepper die laat wakker wordt. Daarmee geeft de hamsteraar ons, in de vorm die de consument het meest nabij is, een ervaring van de verwachting dat het hele economische systeem in zou kunnen storten.”

Logistiek kapitalisme

Willem Schinkel eindigt het boek met een hoopvolle verwachting dat na het logistieke kapitalisme (‘just-in-time levering van goederen, bewuste schaarste aan goederen) er een beter alternatief zal komen: de socialistische economie. Het logistieke kapitalisme is tenslotte verrot en hamsteraars (maar ook panic buyers, hoarers, plunderaars en doomsdaypreppers) zijn niets meer dan een (onbedoelde) expressie hiervan.

Een aanrader voor iedereen?

Ik vind het boek vooral een aanrader voor Sociologie-, Maatschappijleer-, Economie- en Filosofie studenten. Het boek is voor de ‘gewone lezer’ zeker ook interessant maar de zinnen zijn lang en ingewikkeld. De terminologie is vaktechnisch en wordt helaas niet in een verklarende lijst uitgelegd. Indien je economische- en politieke termen goed kent, dan is het geen probleem om dit boek te lezen. Dit geldt natuurlijk voor ieder non-fictie boek: zodra het onderwerp je interesseert, leer je er alleen maar nog meer van!

Desalniettemin vind ik het boek een eye-opener en hoop ik dat Schinkel gelijk krijgt. In tijden van nood komen de zwakke (en lelijke) eigenschappen van de mens, maar ook de samenleving, keihard naar boven. En daarna: tijd voor verandering!