‘De eenzame eeuw’ is verontrustend én hoopvol

‘De eenzame eeuw’ is geschreven door Noreena Hertz en heeft als subtitel: ‘Het herstellen van menselijk contact in een wereld die steeds verder ontrafelt’. Het boek is vertaald door Eric Strijbos en is vorige maand uitgegeven. Actueel, goed onderbouwd en vooral: een eenzame roep in de woestijn!

‘De eenzame eeuw’ is non-fictie

De afgelopen maanden heb ik vooral veel non-fictie boeken gelezen. Boeken over duurzaamheid en mens & maatschappij. Het boek ‘De tirannie van de verdienste’ en ‘Hoe overleef je een autocratie’ maakten veel indruk op mij en zijn net als ‘De eenzame eeuw’ een verslag over wat er de laatste jaren in onze samenleving heeft plaatsgevonden. De groeiende sociale ongelijkheid, de opkomst van het rechts-populisme en de hamvraag: waar gaan we naar toe? En: waar willen we naar toe? Deze boeken deden mij goed. Ze geven meer achtergrondinformatie over de huidige maatschappelijke vraagstukken en het gevoel dat je alles (een beetje) beter begrijpt.

Een eenzame roep in de woestijn

Noreena Hertz bekijkt het thema ‘Eenzaamheid’ op macro en micro-niveau. Zij strijdt al jaren om eenzaamheid serieuzer te nemen. Noreena Hertz is auteur en hoogleraar aan het University College Londen. Zij is tevens strategisch adviseur op het gebied van economie, geopolitiek, kunstmatige intelligentie, millenials en post-millenials. Hertz is een van de voornaamste denkers van deze tijd en gaat zorgvuldig met deze ‘benoeming’ om. Haar taalgebruik is enerzijds vaktechnisch maar toch ook prima te begrijpen voor iedereen.

Mensen zoals jij en ik

Hertz schrijft vooral verhalen over de gewone mens en haar voorbeelden raken je als lezer. De mensen waarover zij schrijft kunnen zo jouw buurman, neef of nichtje zijn. De eenzaamheid die zij ervaren zijn niet alleen ontstaan door extreme factoren, maar komen van veel dichter bij huis. Hertz vindt, als een van de weinigen in haar vakgebied, dat eenzaamheid een ruimer begrip is dan de beperkte definitie die tot nu toe wordt gevoerd. Eenzaamheid is ook het gevoel van in de steek gelaten worden door instanties, de regering, de werkgever en de tijdsgeest. Dat mensen alleen nog maar bezig zijn met sociale media en zich van hun medemens afsluiten door een koptelefoon op te doen, is volgens Noreena een te gemakkelijke verklaring voor daadwerkelijke eenzaamheid.

“Eenzaamheid is geen gemoedstoestand die op zichzelf staat. Hij leeft in een ecosysteem. Als we dus de eenzaamheidscrisis willen tegenhouden, zijn economische, politieke en maatschappelijke veranderingen in het systeem nodig, terwijl we tegelijkertijd onze persoonlijke verantwoordelijkheid erkennen.”

Eenzaamheid is een groter maatschappelijk probleem dat zich sinds de opkomst van het keiharde neoliberalisme heeft ontwikkeld. In haar boek gaat zij hier uitgebreid op in. Zij komt ook met nieuwe verfrissende ideeën en spreekt een stevige waarschuwing uit voor het feit dat rechts-populisme handig misbruik maakt van eenzaamheid. In het bijzonder van eenzame gevoelens van het individu, dat zich in de steek gelaten voelt door de elite en de politiek.

Herstel van menselijk contact

Noreena Hertz antwoordt in een interview in de Volkskrant (3 oktober j.l.) dat zij nog steeds hoopvol is. Dit antwoordt zij op een vraag of ze niet moedeloos wordt van de corona-crisis, de massa-ontslagen, wantrouwen in de politiek en de polarisatie, die er de laatste maanden nog eens bij zijn gekomen. Zij wijst op veranderingen ten aanzien van werk die nu al plaatsvinden en ook burgerinitiatieven die mensen in (corona-) crisis zelf ontwikkelen. Haar voorbeelden zijn mondiaal en geen fake-news. (Het boek bevat 100 pagina’s met noten (= bronvermelding))

‘De eenzame eeuw’ is een grondig, dik boek dat je als lezer wel af en toe even weg moet leggen. Maar het geeft een goed zicht op de huidige maatschappij en is hier en daar hoopvol. Noreena Hertz doorbreekt het taboe op eenzaamheid en pleit voor herstel van menselijk contact. Het boek heeft diepe indruk op mij gemaakt en ik ga (op micro-niveau) doen wat ik kan.

Meer over mens & maatschappij: