Afwijkend en toch zo gewoon

3 januari 2025 Marga van der Vet

‘Afwijkend en toch zo gewoon’ is geschreven door Sarah Morton, en uitgegeven in een mooie grote paperback door Artscience. In het boek lees je het bijzondere verhaal van Sarah. Sarah krijgt als kind de diagnose autisme en in dit boek legt ze zelf uit hoe dit haar leven heeft beïnvloedt.

Wat is autisme?

Autisme, of autismespectrumstoornis (ASS), is een neurologische ontwikkelingsstoornis die invloed heeft op hoe mensen informatie verwerken, communiceren en sociale interacties ervaren. Autisme wordt gekenmerkt door een grote diversiteit aan uitingen, van gevoeligheid voor prikkels tot sterke voorkeuren voor structuur. Mensen met autisme hebben vaak moeite om zich aan te passen aan maatschappelijke verwachtingen, terwijl ze een eigen unieke kijk op de wereld hebben die juist veel waarde kan toevoegen als deze wordt begrepen en gewaardeerd.

Afwijkend en toch zo gewoon

In ‘Afwijkend en toch zo gewoon’ vertelt Sarah Morton haar aangrijpende en herkenbare verhaal over het opgroeien met autisme. Al op jonge leeftijd wordt bij haar de diagnose gesteld, wat aanvankelijk houvast leek te bieden, maar in de praktijk een stempel bleek dat deuren sloot. Ze wordt geweigerd op reguliere basisscholen en uiteindelijk geplaatst op een school voor Zeer Moeilijk Opvoedbare Kinderen (ZMOK). Hier ervaart ze niet de gehoopte begeleiding, maar onbegrip, rigide regels en een gebrek aan ruimte om zichzelf te mogen zijn.

Het boek is in chronologische volgorde geschreven, met uitstapjes naar het verleden en verwijzingen naar de toekomst, waardoor je als lezer diep in Sarah’s wereld wordt meegenomen. Haar scherpe herinneringen en gedetailleerde beschrijvingen maken dat je haar gevoeligheid, verwarring en belevingswereld bijna kunt voelen.

Schrijfstijl

Het verhaal is prettig geschreven en heel makkelijk leesbaar. Ondanks de vele zij stapjes naar links en naar rechts, gaat het verhaal toch in een mooie lijn door en is er geen verwarring voor de lezer. Sarah schrijft alsof ze tegen je praat en vermijdt moeilijke zinnen, te veel gedachtegangen maar lijkt zich vooral bij de feitelijke gebeurtenissen te houden. Echter, tussen de regels door, lees je vaak haar verdriet, boosheid en frustratie dat het allemaal zo anders had kunnen zijn, als zij als kind meer begrepen was.

Regels en verwachtingen

Wat bijzonder raakt, is haar reflectie op hoe een systeem dat kinderen zou moeten ondersteunen, hen vaak gevangen zet in regels en verwachtingen. Haar ervaringen met leerkrachten en therapeuten die vooral op ‘aanpassen’ focusten, zonder ruimte te bieden voor zelfontplooiing, zijn schrijnend en tegelijkertijd herkenbaar voor velen die met autisme of andere diagnoses te maken hebben.

Hoop

Het boek biedt hoop. Het laat zien hoe enkele mensen buiten het systeem – zoals Liesbeth en Luka – een diepgaand verschil kunnen maken door simpelweg menselijk en intuïtief te zijn. Uiteindelijk blijkt Sarah’s eigen kracht doorslaggevend: ze vindt manieren om haar eigen pad te kiezen en te groeien.

Het boek is een pleidooi voor een andere benadering van opvoeding en onderwijs: eentje waarin kinderen niet hoeven te voldoen aan een opgelegde norm, maar de vrijheid krijgen om zichzelf te ontdekken. Zoals Sarah zelf stelt: “Afwijkend is gewoon.”

Haar verhaal roept op tot een fundamentele verandering in hoe we kinderen begeleiden – met meer aandacht, aanpassingsvermogen en oprechte interesse in wie ze werkelijk zijn. Dit maakt ‘Afwijkend en toch zo gewoon’ niet alleen een inspirerend levensverhaal, maar vooral een belangrijke boodschap voor ouders, leerkrachten en beleidsmakers.

Mijn lees-ervaring

Ik ben bekend met autisme in mijn directe omgeving en heb zelf ook nogal last gehad van ADHD als kind. Op school stond ik vaker op de gang dan dat ik in de klas zat. In deze tijd, was er wellicht meer begrip geweest voor ADHD kinderen en was er vast een methode geweest om míj moe te krijgen in plaats van dat ik de leraren moe maakte.

In het verhaal van Sarah Morton herkende ik ook veel over autisme, zoals ik het bij anderen in mijn directe omgeving ervaar. Ik las treffende alinea’s waarin ik veel herkende. Maar ook had ik vaak het gevoel: “Maar dit geldt toch voor ieder kind?” Hoe het ook zij, de titel van het boek zegt alles: afwijkend en toch zo gewoon! Vaak dacht ik ook aan de tijdgeest. Is het van alle tijden of is het vooral in onze digitale tijd, dat er steeds meer kinderen autisme hebben of krijgen en dit ook meer zichtbaar is?

Het laatste hoofdstuk gaat over fascinaties. Hier moest ik erg om lachen. Ik herken mijzelf, of anderen niet in fascinaties over glazen vazen, croissants en piemels, haha… Heerlijk, hoe open en eerlijk Sarah in dit hoofdstuk is.

Wel in de fascinatie betreffende de actrice Linda Hamilton die zo prachtig de personage Sarah Connor speelde in The Terminator 2, Judgement Day, 1991.

Tja, wie was niet verliefd op haar en onder de indruk van haar gespierde lijf?