Shogun  (1980) – een klassieker!

Gastrecensie door: Edwin Stok. Film review van de filmserie Shogun (1980) naar het gelijknamige bestseller boek van James Clavell   (1975-1976), geïnspireerd op het 17^e-eeuwse leven van William Adams, scheepsnavigator.

Ter introductie

Deze memorabele filmserie staat in het geheugen gegrift van tientallen miljoenen kijkers. Alles werd gefilmd op locatie in Japan. Negen uren kijkgenot op 5 DVD discs opgedeeld in 13 episodes met uiteraard de nodige “Clifhangers” waardoor je steeds de volgende afleveringen wil zien, ieder gevuld met een mix van rijke historie, cultuur, architectuur, een verboden zoete liefde, verraad en gevaar, politieke intriges en prachtige beelden op land en op zee. Japan anno 1600, verschillende plots, en karakters die zich jaren achtereen ontwikkelden.

John Blackthorne is ergens tussen 1560 en 1630 de eerste stuurman aan boord van het Hollandse zeilschip Erasmus. Tijdens een storm op zee leiden ze schipbreuk op de Japanse kust, het destijds voor de buitenwereld gesloten feodale Japan.

Blackthorne en zijn bemanning zijn in de beleving van de lokale bewoners vreemde indringers en worden opgesloten. Omdat het verhaal enigszins is gebaseerd op de werkelijke ervaringen van scheepsnavigator William Adams die Japan aandeed in het jaar 1600, wordt dit jaartal ook gebruikt voor het boek en voor de film. Heel veel van de karakters in het verhaal zijn net zoals Blackthorne (William Adams) gebaseerd op mensen die werkelijk toen geleefd hebben in de periode tussen 1560 en 1630.

Bestseller boek en hoogste filmrating

Het boek en de film zijn beide een meesterwerk. Het boek dat meer dan 1130 bladzijden telt, bevat enorm veel details die de film-episodes (9 uur, op 5 Dvd’s) niet allemaal kunnen weergeven. Het boek werd alleen al in de eerste jaren na publicatie meer dan 16 miljoen keer verkocht. Hoeveel het er nu inmiddels zijn, daar kunnen we alleen naar raden. Maar het zijn er veel. Heel veel. Meer dan 45 jaar na dato wordt het boek nog steeds (in de Engelse taal) herdrukt en verkocht. De TV serie van 9 uren (1980) kreeg de hoogste rating (met 70 miljoen kijkers) en is nog steeds als DVD box te koop.

Het Japans van destijds

Voor jullie beperk ik mij hier tot een hele korte bloemlezing over de film-episodes. Deze 9 uren aan filmmateriaal + 1 uur extra’s van de DVD box (5 dvd’s) zijn behapbaar gemaakt door ze in 13 afleveringen op te knippen. Het verhaal ‘Shogun’ is een waar kostuumspektakel dat een inkijkje geeft in de Japanse cultuur en ethiek van de Samurai samenleving, hun kleding, bouwstijl, hun politieke structuur, hun gevechten op land en op zee, en hun gevoel voor eer. Centraal staan de vroeg-17^e-eeuwse vestingen Anjiro, Osaka en Yedo. Schitterend filmmateriaal.

Mariko

John Blackthorne is de enige van de Hollandse scheepsbemanning die genoeg aanpassingsvermogen toont en hij mag daarom buiten de gevangenis leven in een Japanse huishouding waar hij nog steeds niets mag, maar waar hij wel met menselijk respect behandeld wordt. Blackthorne wordt als nuttig beschouwd en wordt aanvaard in de kringen van de regionale machthebber Yabu. Hij wordt voortaan aangesproken met ‘Anjin-san’ (dat ‘stuurman – gewaardeerd’ betekent).

Naarmate Blackthorne zich meer aanpast aan de plaatselijke gewoonten en beetje bij beetje hun taal leert, raakt één van de regenten, heer Toranaga, geïnteresseerd. Van hem krijgt Blackthorne een vrouwelijke getrouwde tolk toegewezen : de gracieuze Mariko. Zij is de vrouw van de stuurse  en nogal botte generaal Buntaro, en is gehoorzaamheid verschuldigd aan heer Toranaga.

Gedurende de vele jaren die Blackthorne in hun midden doorbrengt ontstaat er meer dan sympathie tussen Mariko en John Blackthorne. Toch beseft Mariko heel goed dat hun verboden liefde niet over een bepaalde grens heen mag gaan. Voor Mariko en voor John is het gevaarlijk en vooral heimelijk balanceren om geen achterdocht te wekken en in leven te blijven. Oh zoete liefde .. 

Gevaarlijke tegenstanders

John leert zich steeds beter uitdrukken en vertelt heer Toranaga over de verborgen agenda van de Jezuïeten die te veel van de handelsopbrengsten afromen en het Japan van Toranaga en de andere regenten willen inlijven. De Jezuïeten zijn Katholiek, en John Blackthorne is een Protestant. Hier vormt zich een nieuw plot met levensgevaarlijke tegenstanders.

En John krijgt met nog een andere tegenstander te maken ; Kapitein Rodrigues van een Portugees oorlogsschip. Deze tijdelijke vijand wordt langzaam tot een behulpzame vriend, voor zover die zich dat kan veroorloven. Dan duikt er een ander Portugees oorlogsschip op, het zwarte schip, dat ooit uitgeschakeld zal moeten worden als John het wil overleven.

Strijd tussen regenten

Heer Toranaga wordt intussen geconfronteerd met concurrentie van heer Ishido in de Raad van Regenten, waardoor John (Blackthorne) beseft dat hij partij zal moeten kiezen. Beide regenten willen de hoogste bevelhebber worden (de Shogun

Zo kent het verhaal van John Blackthorne de nodige plots. Langs de route van het verhaal komen er aardig wat “spontane” onthoofdingen en zelfmoorden voor, want hun eer was in die tijd en in die contreien belangrijker dan een mensenleven. Het zwaard was er voor beide oplossingen ; De lagere kaste in de samenleving werd onthoofd, en de hoger geplaatsten mochten zelf een zwaard in hun ingewanden duwen. Misschien geen prettig gevoel, maar seppuku was, en is, een grote eer.

John Blackthorne krijgt een militaire rang

Beknopt : In de loop van het verhaal gebeuren er nog enige heel fraai gefilmde gevechten op zee, John Blackthorne is bereid om Seppuku te plegen maar wordt tegengehouden, John redt heer Toranaga wat later uit een benarde positie tijdens een aardbeving, en verdient steeds meer achting : Hij mag de kleding en de wapenen van de Samurai dragen en krijgt zelfs een hogere rang binnen de Samurai gelederen:  Hatamoto.

Geen happy end  – spoiler –  

Naarmate John Blackthorne door de jaren heen meer invloed en bewegingsvrijheid krijgt, kan hij ook laten zien hoe goed hij is als eerste stuurman op grote zeilschepen. Het besef groeit bij de machthebbers dat John geen kans mag krijgen om ooit weer naar huis te varen. Tijdens een zoveelste clash tussen de regenten sterft de lieve hoofdrolspeelster in de film (Mariko). Offerde zij zich op voor heer Toranaga, of voor John Blackthorne ? De laatste is er helemaal kapot van. Het schip van Blackthorne wordt dan ook nog verbrand om hem te beletten ooit weg te varen. Er wordt hem wel beloofd dat hij een nieuw schip mag bouwen, maar wordt eigenlijk aan het lijntje gehouden. John zal Japan nooit meer verlaten …

De totale speelduur van alle afleveringen en de intrigerende verhaallijn boeien van de eerste tot de laatste minuut. Misschien omdat het een onbekende wereld opent en toegankelijk maakt. Tientallen miljoenen kijkers zijn me voorgegaan. Dat is meer eerbetoon dan welke lijst dan ook met lofbetuigingen.

Één tip: Bekijk eerst de filmserie en lees daarna pas het boek.