Femke van Zeijl over leven in Lagos

Er lijkt zo op het eerste gezicht geen groter verschil dan tussen het leven in Nederland en dat in een Afrikaanse miljoenenstad als Lagos. Waar we in het westen gezegend zijn met een redelijk goed werkende overheid, zijn de inwoners van de Nigeriaanse hoofdstad vooral op zichzelf aangewezen. Journaliste Femke van Zeijl illustreert wat dit in de dagelijkse praktijk betekent aan de hand van een reeks verhalen die ze bundelde in het boek De doe-het-zelfmaatschappij. ‘Wij kunnen nog veel leren van de inventiviteit en creativiteit van de inwoners van Lagos.’

Femke van Zeijl
Femke van Zeijl. Foto: Joke van Zeijl-van den Bosch

Als journalist reisde de in Berkel-Enschot geboren Femke al heel wat jaren door Afrika, totdat ze 10 jaar geleden neerstreek in de Nigeriaanse hoofdstad Lagos. In haar reportages voor onder andere NRC Handelsblad, The New York Times en Al Jazeera toont ze ons een kant van Afrika die verder gaat dan de clichés van savannes, hutten, armoede en honger.

Meer dan de bekende clichés

Femke van Zeijl schreef naast haar reportages ook een aantal boeken. Daarin laat ze vooral zien dat Afrika meer is dan alleen de bekende clichés. In Een nacht in een vijzel portretteert ze Afrikaanse vrouwen en rekent ze af met het beeld dat zij alleen maar slachtoffer zijn. En in Gin-tonic en cholera gaat ze in op het moderne Afrika waarin verstedelijking in al haar vormen aan bod komt. Ook in haar roman  Koning van de barraca’s dat gaat over de liefdesrelatie tussen een Afrikaanse man en een westerse vrouw komen thema’s als culturele verschillen, rijkdom en macht aan de orde.

Inmiddels is haar vierde boek verschenen. In De doe-het-zelfmaatschappij gaat ze op een persoonlijke manier in op het dagelijks leven in deze grote stad en hoe zij hier als westerling tegen aan kijkt. Want ondanks dat ze al jaren in Afrika woont, blijft ze een product van de westerse welvaartsmaatschappij en blijft ze met verwondering kijken naar hoe anders de gemiddelde Lagosiaan zaken regelt.

‘De essentie van dit boek is het dagelijks leven zoals mijn stadsgenoten en ik dat ervaren. Dat heb ik tien jaar lang opgetekend.’

Grootste verschil

Als een van de grootste verschillen tussen onze westerse maatschappij en die een miljoenenstad als Lagos noemt Femke inventiviteit en creativiteit. ‘Mijn Afrikaanse buren bezitten een flinke portie inventiviteit en creativiteit. Toen er bijvoorbeeld ineens geen water meer uit de kraan kwam, belde ik direct het waterleidingbedrijf. Maar ondertussen hadden mijn buren al lang een plan B. In plaats van af te wachten hadden ze zelf al een alternatieve manier om aan water te komen geregeld. Ze hebben een tank op het dak, pompen het water uit een eigen waterput of kopen water bij een van de vele verkopers op straat. Maar dat geldt niet alleen bij het waterleidingbedrijf. De inwoners van Lagos regelen veel liever hun eigen zaakjes als het gaat om bijvoorbeeld elektriciteit, veiligheid, onderwijs en gezondheidszorg. ’

Noodzaak maakt creatief

Die inventiviteit, creativiteit en ondernemerszin om dit soort zaken te regelen is uit nood geboren. ‘Wij hebben in Nederland een redelijk functionerende overheid die zaken als energie, water, onderwijs en gezondheidszorg regelt. In Nigeria laat de overheid het op die gebieden vaak afweten. Doordat de bevolking zo snel groeit, kunnen veel instanties, die nog uit de koloniale tijd dateren, het niet aan. De bewoners steken daarom zelf de handen uit de mouwen. Zo zijn er bijvoorbeeld tal van privé-scholen, klinkieken en burgerwachten die zorgen voor veiligheid in de wijk. De Nigerianen vertrouwen meer op hun eigen mini-maatschappijen en -overheden dan op de officiële instanties. Ik heb veel bewondering voor hun ondernemerszin en creativiteit, waarvan wij in het westen nog wel wat van kunnen leren.’

‘Iedereen hier dopt zijn eigen boontjes.’

Meer zelfredzaamheid

Femke ziet dat er al iets van die groeiende zelfredzaamheid zichtbaar is in Nederland. ‘Ik zie het bijvoorbeeld in mijn geboortedorp gebeuren. Bij het skatebaantje hadden ze veel last van zwerfafval omdat er geen vuilnisbak aanwezig was. Bewoners klopten tevergeefs aan bij de gemeente en hebben toen zelf een afvalbak gefabriceerd. Ook het legen van die bak doen ze zelf. Een mooi voorbeeld van de doe-het-zelf-maatschappij, maar dan op kleinere schaal.’

Keerzijde

Al die zelfredzaamheid en kleine minimaatschappijen hebben helaas ook een keerzijde. Niet iedere Nigeriaan kan zich een privé-ziekenhuis veroorloven en voor wie ernstig ziek wordt, is het vaak einde verhaal. En omdat de kwaliteit van het onderwijs te wensen overlaat, vertrekken veel jongeren naar het buitenland om daar te studeren. Funest voor een land met zoveel inwoners, vindt Femke. ‘In dat gigantische menselijke kapitaal zul je moeten investeren, anders wordt het een demografische tijdbom.’

Er zijn dus zeker sectoren waarin de doe-het-zelfmaatschappij het laat afweten en feit is dat de meeste van haar stadsgenoten stuk voor stuk zouden tekenen voor een overheid waarop ze kunnen vertrouwen. ‘Uiteindelijk hebben ze daar precies dezelfde dromen en wensen als wij,’ besluit Femke.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *