‘De stilte’ is een ‘kleine’ dystopie

31 juli 2021 Marga van der Vet

Het verhaal ‘De stilte’ van Don DeLillo gaat over het schrikbeeld dat op een dag de stroom uitvalt. Het speelt zich in de nabije toekomst af, in 2022 tijdens de Super Bowl Sunday in Manhattan, New York. De televisie valt uit en later de hele stroomvoorziening. Hoe lang gaat dit duren en wat zijn de gevolgen? Breekt er paniek, chaos en anarchie uit of is dit maar een tijdelijk probleem?

Dystopie, maar dan anders

‘De stilte’ is geen verhaal over een rampspoedscenario. Het is namelijk een verhaal dat ‘klein’ is gebleven en niet gaat over een ontwrichte maatschappij na een ramp zoals het uitvallen van de stroom in de hele stad (of wereld). Een giga grote ramp kan wel het gevolg zijn, maar de tijdspanne in het verhaal is kort en de toekomstverwachting blijft onduidelijk.

Met ‘klein’ bedoel ik ook dat het verhaal meer gaat over de menselijke reacties op dit voorval. Hoe zou jij reageren als ineens de televisie en de stroom uitvallen en de hele stad donker wordt?

Vijf mensen, vijf menselijke reacties

In een appartement zitten een vrouwelijke emeritus hoogleraar natuurkunde, haar man Max Stenner en een oud-student Martin Dekker naar de Super Bowl te kijken. Ze verwachten dat het echtpaar Jim Kripps en Tessa Berens zich spoedig bij hen aansluit. Zij zijn op de terugweg van Parijs naar New York. Ze komen echter in een noodlanding terecht doordat de vliegtuigmotoren uitvallen. Ze overleven de noodlanding maar zijn erg geschrokken en lichtgewond. In een kliniek, waar de stroom inmiddels ook is uitgevallen, wordt de wond van Jim gehecht en lopen zij door naar het appartement van hun vrienden.

Een lange donkere nacht

Noodgedwongen blijven zij overnachten bij het echtpaar en de student en vinden er vele vreemde gesprekken en vooral monologen plaats. Max neemt de televisiestem over en staat een verslag te doen van de wedstrijd die niet meer terugkomt op tv. De student praat aan één stuk door over Einstein en zijn relativiteitstheorie uit 1912. Er worden bovendien vele theorieën besproken: gaat het hier om een terroristische cyberaanval? Een eenvoudige stroomstoring? Of om een apocalyptische gebeurtenis die het einde der tijden inluidt?

Onmacht en angst

Als lezer bekruipt je al snel een unheimisch gevoel. De scenario’s zijn namelijk zo realistisch en dichtbij. We kennen allemaal de beelden van rampen: overstromingen, aardverschuivingen en tsunami’s. Maar het verleden wordt er ook bij gehaald: virussen, pest, lockdown’s en burgeroorlogen. In deze roman voel je een enorme spanning maar wat er precies is gebeurd en wat er nog gaat gebeuren blijft een groot vraagteken.

Aanrader?

Verwacht dus vooral geen dystopische roman. Het verhaal van Don Delillo is precies zoals de titel aangeeft: Stilte. De personages zijn dan wel niet stil en verdrijven hun spanning, irritaties en angsten door te praten, praten en praten, maar voor de rest ‘voel’ je vooral een stukje stilgevallen stad.

Ik vond het een interessant boek maar je moet wel van gedachtestromen van mensen houden die erg filosofisch zijn. Martin zegt bijvoorbeeld vaak: “Ik sta in de spiegel te kijken en heb geen idee naar wie ik kijk”.

En de quote van Albert Einstein: “Ik weet niet met welke wapens de Derde Wereldoorlog uitgevochten gaat worden, maar de Vierde Wereldoorlog gaat uitgevochten worden met stokken en stenen.”, komt een paar keer voorbij.

Een aanrader dus, maar niet voor iedereen, denk ik, in stilte.