Wat maakt een boek tot een klassieker ?

16 september 2023 Gastrecensies

Gastblog door Edwin Stok

De opening van de nieuwe categorie “Ken je klassiekers!” was me al ingefluisterd door Marga. Ik was benieuwd waar ze met nog een extra categorie op aan wilde sturen. Wordt het een subcategorie van ‘Romans’? Bijvoorbeeld: Historische romans? Of ook non-fictie? Of gaat het Marga om thema’s die een specifieke tijdsperiode in de wereldgeschiedenis perfect neerzet? Grote maatschappelijke thema’s of menselijke waarden?

Dat laatste is dan weer moeilijk omdat iedere cultuur haar eigen waarden kent. Moet het een oud boek zijn, en zo ja, hoe oud ?

Wat is een klassieker?

Eigenlijk was ik nóg benieuwder of Marga dezelfde trefwoorden zou gebruiken om ‘klassiekers’ te duiden, die ik ook zou kiezen. Gelukkig heeft ze nog wat ruimte gelaten voor een extra invulling. Laat ik voorzichtig – want ik ben slechts een voorbijvliegende gast – mijn definitie eens aan jullie voorleggen.

Een boek is voor mij een klassieker als :

het boek generaties achter elkaar nog steeds wordt gelezen
het centrale thema in het boek generaties lang blijft aanspreken
het centrale thema in het boek generaties lang een maatschappelijke waarde blijft
het boek tenminste twee verhaallijnen of plots bevat
(die het liefst ook nog een betekenis voor elkaar hebben)
het boek verschillende karakters laat groeien tijdens het verhaal
het centrale thema grote bepalende betekenis heeft in de geschiedenis
het boek emoties teweeg brengt
het boek is erkend als literatuur
het boek generaties achter elkaar hoger gewaardeerd wordt dan andere boeken over dezelfde thema’s (het moet dus een topper zijn om het verschil te maken tussen Literatuur en Klassieker !) – niet alle literatuur is klassieker ..

Het thema van het boek èn de lezers van het boek hoeven geen van beide internationaal te zijn. Er zijn prachtige boeken op deze wereld die vooral enorme betekenis hebben voor 1 volk, 1 land, 1 culturele opvatting. Zulke boeken kunnen een tijdloze topper zijn dat alles in zich heeft wat een klassieker moet bezitten.

Zo ver even als voorzetje. Ik hoop zo heel af en toe een recensie te mogen insturen, al betekent dat niet, dat die recensie ook geplaatst wordt. Plaatsing na inleveren is géén vanzelfsprekendheid, géén recht. Het is alleen een voorrecht.

Als voorbeeld: Alleen op de wereld

Laten we deze 9 criteria eens naast het boek “Alleen op de wereld” leggen ;

Het boek wordt na 145 jaar nog steeds overal gelezen
Vondelingen, rechtlozen, kinderarbeid en armoede zijn nog steeds actueel
Daarmee is punt 3 ook afgevinkt
De verhaallijn van de familie Milligan en van Rémi zijn met elkaar verweven
De karakters van Rémi, Lize, Arthur en Mattia ontwikkelen zich tot het eind
Vondelingenproblematiek, rechtlozen, kinderarbeid en armoede staan nog steeds op de politieke agenda’s
De problematiek die de auteur zo treffend aan het papier heeft toevertrouwd roept, tot en met de plots aan het eind van het boek, emoties op die het boek bij de lezers zo populair maakt
Het boek “Alleen op de wereld” is wereldliteratuur geworden
Het hoge aantal herdrukken + verfilmingen maakt het meetbaar en controleerbaar of een boek populairder is dan andere boeken met dezelfde thema’s. “Alleen op de wereld” kan ook dit punt met gemak afvinken

Dit boek heeft aan al mijn criteria voor een klassieker voldaan. Misschien, heel misschien, mogen we nog een 10^e criterium toevoegen om te bepalen of een boek een klassieker genoemd mag worden. Wat vind je van deze ?

10) Een echte klassieker wordt door zijn bezitter steeds weer opnieuw gelezen !

Herlezen?!

Deze stelling heeft een valkuil : Hoe meer klassiekers je in de boekenkast hebt staan, hoe moeilijker het wordt om ze allemáál steeds weer te herlezen. Conclusie : Criterium nummer 10 is een aardige, maar geen bepalende voorwaarde.

September 2023, Edwin Stok