Winterstrijders – Olivier Norek

‘Winterstrijders’ is geschreven door de Franse auteur Olivier Norek en vertaald naar het Nederlands door Hans E. van Riemsdijk. Het is uitgegeven door Atlas Contact.

‘Winterstrijders’ is een dikke roman van 443 pagina’s. Op de achterflap staat; “In één woord: meesterlijk”, door de Figaro geschreven. Hier kan ik mij volledig bij aansluiten!

De vreselijke oorlog tussen Finland en Rusland – De winteroorlog

De oorlog tussen Finland en Rusland in 1939, werd ook wel de Winteroorlog genoemd, was kort maar hevig. Finland stond tegenover een veel grotere macht, maar vertrouwde op zijn plichtsgevoel en sterke nationale tradities. In de besneeuwde bossen leverden Finse soldaten een strijd die ondanks alle tegenstand bewondering afdwong.

De Russische troepen beschikten over overweldigende middelen, maar de Finnen kenden het terrein en wisten dat in hun voordeel te gebruiken. De strenge winter werkte hen daarbij in de hand. Wat begon als een aanval op een klein land, veranderde in een conflict waarin vastberadenheid en discipline het verschil maakten.

Hoewel Finland uiteindelijk gebied moest afstaan, behield het zijn onafhankelijkheid. De wereld keek met respect naar het kleine land dat zo standvastig was gebleven in een tijd van grote onzekerheid.

Simo Häyäh alias De witte dood

Het boek gaat niet alleen over de Winteroorlog maar vooral over Simo Häyhä, bijgenaamd de Witte Dood, want hij werd tijdens deze oorlog een legende. Onlosmakend is die éne, kleine man, met deze oorlog verbonden.

Simo was een bescheiden scherpschutter, hij had het vak geleerd van zijn vader en in het kleine legioen waar hij gesetteld was, werd hij al snel opgemerkt. Op recordafstanden kon hij een Rus in een fractie van een seconde ‘omleggen’ als deze ongelukkige man zijn hoofd nét iets te hoog had opgestoken vanuit zijn schuilplaats.

Simo werkte in stilte, zonder opsmuk, gedreven door plichtsbesef en liefde voor zijn vaderland. Zijn witte sneeuwpak en zijn vermogen om volledig op te gaan in het winterlandschap maakten hem bijna onzichtbaar. Met een eenvoudig geweer, zonder telescoop, wist hij een ongekend aantal vijanden uit te schakelen. Zijn succes berustte niet op bravoure, maar op geduld, vakmanschap en een bijna ouderwetse toewijding aan zijn taak. Hij belichaamde de stille kracht van de Finse soldaat.

Hoe vond hij dit zelf? In het boek lees je ook over zijn schaamte toen hij die bijnaam te horen kreeg. Maar hij kon het voor zichzelf aan, door zich vooral te focussen op de hevige ellende waar heel Finland onder gebukt ging. Voor hén deed hij het en na de eerste dode op een dag, werden het er twee, drie, vier en algauw hield hij dan op met tellen.

Maar ook Simo raakt al snel iedere vorm van menselijkheid kwijt als één van zijn goede vrienden sterft en Simo alleen op pad gaat om als een bezettende zijn woede te botvieren op de Russische soldaten. Het zijn voor hem geen jongens, jonge mannen, mannen meer, zoals hijzelf maar de vijand die hoe dan ook dood moet. Echter de aantallen zijn te groot en dat breekt uiteindelijk heel Finland op.

Spoiler Alert!

Achter in het boek staan kaarten die voor de lezer nodig zijn om het verhaal goed te kunnen volgen. Waar waren de fronten, waar hielden de russen zich op en waar was het grote meer waar de Russen overstaken en massaal bevroren nog voor zij verdronken. Mijn enige kritiek op het boek is dat de kaarten voor in het boek hadden moeten staan. Ik bladerde er namelijk al snel bij ieder hoofdstuk heen en kwam de foto tegen van Simo op zestigjarige leeftijd (zie ook Wikipedia). Dat is jammer want bij de spannendste scènes in het boek denk je voortdurend: gaat hij dit overleven?

Uiteindelijk was ik stomverbaasd dat hij aan het einde van de oorlog tóch dood ging. Zijn halve kaak werd weggeschoten en hij lijkt zo dood als de vele, vele, vele andere Finse soldaten die met paard en brancards van het slagveld worden gehaald. Een vriendin en verpleegster Leena staat erop dat iédere soldaat, ook in de laatste bloederige dagen van de oorlog, netjes wordt behandeld. Leena merkt een bewegende voet van Simo op en zet alles op alles om hem te redden …. De rest zal ik niet spoileren… Wel dat het einde je niet in je koude kleren gaat zitten, net als alle gebeurtenissen op het andere front ‘De Mannerheim Linie’ .

Tip: lees vooral ook de vele pagina’s zoals het nawoord, het tweede nawoord en het dankwoord. Hierdoor krijg je een nog beter inzicht in het hele verhaal en zul je het net als ik, niet snel meer vergeten.

Schrijfstijl en mijn leeservaring

De auteur heeft een schrijfstijl die opmerkelijk is. Op de achterflap lees ik dat hij een ex-politieagent is en in Frankrijk een gelauwerde bestseller auteur. Dit verklaart de precisie waarmee hij dit verhaal heeft geschreven en de makkelijke manier van schrijven. Het verhaal lijkt vrij feitelijk en emotieloos te zijn opgemaakt maar tussen de regels door heb je al genoeg aan je eigen emoties. Er komen vele schokkende scènes in voor en het boek is dan ook zeker niet geschikt voor tere zieltjes. Toch ben ik ook van mening dat iedereen dit boek zou moeten lezen. Even allemaal wakker geschud worden en beseffen waar Rusland toe in staat is en over hun tactieken: honderdduizenden soldaten er tegen aan smijten en vooral de doden niet registreren. Zijn de Russen op, dan zijn er nog altijd andere nationaliteiten die massaal werden ingezet om Finland te verpulveren. De ongekende wreedheden waarmee het Russische leger met zij eigen mensen omging is meer dan choquerend te noemen.

Het boek heeft diepe indruk op mij gemaakt en de hoofdstukken over het Kollaa-front en op de Finse Golf zal ik niet snel weer vergeten. Gruwelijk, razend spannend en tegelijkertijd ook intens triest. Ook de andere personages die in dit boek een hoofdrol spelen, de verpleegster Leena, de luitenant bij het beroemde Infanterieregiment 34 Aarne Juutilainen, alias ‘De schrik’ en de vrienden en de ‘leerling’ Yrjö die in het laatste uur van de winteroorlog zijn leven verloor.

Een meesterlijk boek, helemaal mee eens, en een hele dikke aanrader voor de lange donkerwinteravonden.