Tropenbruid, prachtige roman over liefde en schone schijn

Met de historische roman ‘Tropenbruid’ schreef Susan Smit een aangrijpend liefdesverhaal tegen de achtergrond van het Nederlands-Indië in het begin van de vorige eeuw. Het is een rijk verhaal over knellende keurslijven, op de loer liggende depressies en de dubbele moraal van de (high) society in onze koloniale geschiedenis. Maar het is vooral ook een mooie roman over liefde in al haar vormen.

Weesmeisje Anna droomt van een bestaan buiten het keurslijf van het weeshuis waarin ze is opgegroeid. Als ze op een dag een advertentie ziet staan waarin een ambtenaar in Nederlands-Indië een echtgenote zoekt, grijpt ze haar kans. Ze trouwt ‘met de handschoen’ en reist af naar Batavia met het idee dat – met wat tijd en inspanning – de liefde vanzelf komt. Maar eenmaal in haar nieuwe thuisland blijkt de werkelijkheid een stuk weerbarstiger.

Een vrouw als visitekaartje

Voor haar man Willem blijkt ze niet meer te zijn dan een belangrijk ingrediënt om op te klimmen op de maatschappelijke ladder. Hij sleept haar als visitekaartje mee naar gelegenheden waar de ‘beschaafde en respectabele’ top van de Nederlanders in Batavia zich graag laat zien. Een ijdel wespennest van ongeschreven regels, van zien en gezien worden, van politiek gekonkel en van situaties waarin je zorgvuldig opgebouwde carrière zomaar ineens weer voorbij kan zijn. Hoe lelijk al deze schone schijn is,  wordt nog pijnlijker en duidelijker wanneer Anna verzwegen familiebanden ontdekt en ze zelf te maken krijgt met een geheime en verboden liefde.

“Meer dan ooit besefte ze dat ze hier slechts een middel tot een doel was, als de presentabele echtgenote met wie hij zijn kansen verruimde om hogerop te komen.”

Wat is liefde?

Voordat ze naar Batavia afreist heeft Anna eigenlijk geen idee wat liefde is, laat staan een huwelijk inhoudt. Het is een afspraak tussen twee mensen waarbij de liefde vanzelf komt, denkt ze. Maar als die liefde vervolgens uitblijft, valt Anna in een zwart gat. Ze is gereduceerd tot iemand die een zoon moet baren. Totdat ze een ander soort liefde ontdekt, een stormachtige, natuurlijke liefde. Maar deze liefde lijkt gedoemd te mislukken.

Familiegeheimen

En dan is er ook nog het geheim op de achtergrond: Waar is de moeder van de twee dochters van haar echtgenoot? Waarom mogen zij hun moeder niet meer zien? Haar zoektocht leidt haar naar de armoedige kampong waar de uitgebuite inlanders een minimaal bestaan leiden. Anna realiseert zich steeds meer hoe groot de tegenstellingen zijn tussen de overheersende Nederlanders en de inlandse bevolking en hoe beklagenswaardig en onrechtvaardig het lot kan zijn.

Roman met een boodschap

Susan Smit heeft de gevoelens en gedachten van Anna prachtig verwoord en ook de landschapsbeschrijvingen zijn erg beeldend. ‘Tropenbruid’ is daardoor een boeiend geschreven liefdesverhaal waarbij je en passant een inkijkje krijgt in de sociale conventies zoals die in koloniaal Batavia heersten. De dubbele moraal die er gold, zet je als lezer aan het denken. Net als de gehele gedachte dat je als Nederlander – ongeacht je afkomst – per definitie superieur bent aan een oorspronkelijke bewoner.