Papyrus: Hét boek over boeken

Irene Vallejo schreef met ‘Papyrus’ een boek over de geschiedenis van boeken. Dat is voor een ware boekenliefhebber natuurlijk een must. Na er veel over gehoord en gelezen te hebben, ben ik er afgelopen zomervakantie eens goed voor gaan zitten. Want met meer dan 500 bladzijden is ‘Papyrus’ wel een boek waar je tijd voor vrij moet maken. Maar het was zeker de moeite waard. Het boek geeft een prachtig overzicht van wat boeken door de eeuwen heen betekend hebben.

Boeiende geschiedenis

Je zou verwachten dat zo’n dikke pil al gauw saai wordt, maar niets is minder waar. Irene Vallejo weet als classica veel over de tijd van de Egyptenaren en de Griekse en Romeinse oudheid. En die kennis weet ze op een beeldende manier over te brengen. Ze maakt er de ene keer een spannend verhaal van, terwijl ze een andere keer strooit met anekdotes. Af en toe maakt ze een tijdsprong naar het heden en vertelt ze hoe ze over zichzelf en haar liefde voor boeken. Daardoor wordt het nooit eentonig. Wel is aan te raden om het boek niet achter elkaar uit te lezen, want dan gun je je eigenlijk niet de tijd om alle informatie te laten bezinken. Want zelfs als doorgewinterde lezer valt er nog veel nieuws te ontdekken over de geschiedenis van het boek.

Van papyrus tot wc-papier

Ik doe een kleine greep uit deze goudmijn aan weetjes: In de oudheid was er geen sprake van stilletjes met een boekje in een hoekje kruipen; lezen deed je hardop. Papyrusvellen waren hartstikke duur en dus zocht men naar andere materialen zoals kleitabletten ( de voorlopers van onze 6-inch tablets 😊), dierenhuiden (perkament) en later papier. En dan zijn er nog de verhalen over het lot dat veel boeken beschoren is. Ze gingen verloren bij branden, beschimmelden, raakten beschadigd of eindigden als inpakpapier.  Zo verzuchtte de Romeinse schrijver Martialis al:

Waar je bladzijden worden gebruikt om natte makrelen in te wikkelen of als puntzak voor wierook of peper. […] Waar papyrusrollen veranderden in toga’s voor tonijnen, in tunieken voor olijven of in capuchons voor kaas.’

Niet alleen in de oudheid gebeurde dat. Oud papier werd tot nog niet eens zo heel lang geleden gebruikt als wc-papier. En tegenwoordig worden niet-verkochte boeken door boekhandels geretourneerd om uiteindelijk vermalen te worden tot pulp, servetten, bierviltjes of schoenendozen.

Liefde voor het boek

En zo zijn er nog veel meer weetjes te citeren, maar dan wordt deze recensie al gauw veel te lang. ‘Papyrus’ is dus in alle opzichten een verrijkend boek. Niet alleen is het een boeiende les over oudheidkunde, het is vooral ook het verhaal over iedereen die bij het schrijven, verspreiden en lezen van boeken betrokken was. Van schrijvers tot lezers, van boekverkopers tot verhalenvertellers. Allemaal hadden en hebben ze dezelfde passie: (het lezen van) boeken.

En tegen iedereen die deze passie ook deelt, zou ik willen zeggen: maak leestijd en ruimte in je boekenkast vrij voor dit prachtige boek!