Lichtbrekers – Janneke van Eijk

Recensie van: Sarah Morton

‘Lichtbrekers’ is een roman, geschreven door de Nederlandse schrijfster Janneke van Eijk. Het is uitgegeven in eigen beheer.

Warm nest

‘Lichtbrekers’ is een poëtisch en ook tragisch verhaal. Salvador groeide tot zijn elfde op in een liefdevol hippiegezin. De mooie herinneringen worden levendig beschreven, alsof het nu gebeurt.
Hij was leergierig. Hij kon alles vragen, over uiteenlopende onderwerpen.

“Mama, ben ik een indiaan?”
Valeria gebaart naar een bankje waar ze even kunnen gaan zitten.
“We zijn allemaal mensen, Salvador. ‘Indiaan’ is een naam die de Europeanen hebben verzonnen voor mensen die al in Amerika woonden voordat zij er kwamen. Het is niet een indeling zoals je met olifanten en zebra’s hebt.”
“Maar mijn opa was toch een Indiaan?”
Hij geeft niet snel op.

Tragische wending in zijn leven

Zijn ouders en jongere zusje zijn omgekomen om bij een auto-ongeluk. Hij heeft het als enige overleefd.
Uit plichtsgevoel nemen zijn grootouders hem in huis. Zijn vragen worden daar als zondig gezien. De sfeer is koud en liefdeloos en ligt lichtjaren af van het gezin waar hij eerst in opgroeide.
Zijn vader had geen contact meer met zijn ouders (Salvadors grootouders), zoals ook bleek uit een gesprekje dat Salvador met hem had.

“Kijk”. Zijn moeder wijst en verderop het pad komen Cor (zijn vader) en Frida aanlopen.
Salvador rent voor zijn moeder uit naar hen toe.
Cor slaat een arm om hem heen.
“Papa, waar zijn jou vader en moeder?”
“Die heb ik niet, mijn kleine Socrates, die heb ik nooit gehad”
En dan gaan ze een ijsje eten.

Het boek speelt zich grotendeels af op verlaten stranden, waar Salvador zich thuis voelt.

Een thuis

Zijn ouders hebben destijds een levensverzekering afgesloten. Als hij achttien is erft Salvador een bedrag, waarmee hij zijn ouderlijk huis kan opkopen, waar hij al snel weer een warm nest van maakt. Het herinnert hem aan de goede oude tijd, wat voor hem niet pijnlijk is maar troostend.
Bij zijn grootouders kreeg hij alleen Hollandse pot. Hij miste de curry en dim sum.
Nu gaat hij zelf koken. Hij leert gerechten maken uit allerlei windstreken. Alles vers en zelf gekruid. Zolang het maar geen Hollandse pot is.

Claire haar perspectief

Een deel van een boek is geschreven vanuit het perspectief van Claire, van wie haar vriend Louis de zanger is van een muziekband. Ze toeren rond binnen het kraakpanden circuit. Ze lift mee op een wild en vrij leven, maar verlangt naar haar eigen succes. Ze droomt ervan om een beroemd fotograaf te worden.

Ze haalt diep adem. De sigarettenrook prikkelt haar keel. Ze blaast met kracht de lucht uit haar longen en er ontstaat ruimte voor wie ze is. Voor wie ze nu is. Ze doet geen concessies meer aan wat ze ten diepste wil. Foto’s maken. Foto’s die het onzichtbare zichtbaar maken, die het onzegbare zeggen. Alleen zij bepaalt wat dat is.

Als ze voor drie weken op reis gaat om een andere, succesvolle band te fotograferen, is haar vriendje daar niet bij mee. Hij beschuldigt haar van overspel, waarna de relatie uitgaat. Louis duikt in het boek nog vaker op, om met Claire te praten, maar zij is uitgepraat. Hij is een opdringerige factor in het verhaal, maar lijkt niet heel gevaarlijk.

Visioen

Op het strand krijgt Salvador een visioen van een mysterieuze jonge vrouw.
Later, bij het olifantenverblijf waar hij als kind vaak kwam met zijn ouders en zusje, komt hij Claire tegen. Ze kennen elkaar nog niet maar ze hem doet denken aan de vrouw uit zijn visioen. Hij lijkt een blauwtje te lopen, maar weet toch de nieuwsgierigheid te wekken en ze stemt erin mee om iets te gaan drinken.
Al snel blijft ze ook bij hem eten. Ze geniet van zijn vers bereidde maaltijden. Zelf noemt ze gekscherend een diepvriespizza in de magnetron uitgebreid koken.

Liefde vinden

Claire vertelt over haar ex, met wie ze heeft gebroken. “Ik behoor een ander niet meer toe. Dus ook jou niet, als je ideeën in die richting had.” Salvador vat het laconiek op en stelt voor dat ze vooral regelmatig bij hem komt eten. Juist door niet aan te dringen, ontstaat er toch een liefdesrelatie, waarin Clair vrij is om te gaan en staan waar ze wil.

Op een gegeven moment wordt Salvador buiten aangesproken door Clair haar ex Louis. Eerst wil die praten, hem overtuigen dat Claire nog altijd bij hem (Louis) hoort, maar al snel wordt hij fysiek agressief. Hij slaat en schopt Salvador en trekt zelfs een mes. Salvador komt als winnaar uit de strijd, maar omdat Louis daarbij te water is geraakt en bijna verdrinkt lijkt het alsof Salvador de geweldpleger is. Weer dreigt hij alles kwijt te raken. Niet alleen Claire, die het verhaal van haar ex gelooft, met wie ze eerst nog overtuigd heeft gebroken. Zal Salvador tot haar door kunnen dringen?

Weg bij zichzelf

Bijna het hele boek vond ik Claire boeiend en autonoom. Ik vond haar en Salvador ook goed bij elkaar passen, misschien juist omdat ze tegenpolen lijken. Vanaf dit punt verloor ik echter het gevoelscontact met haar en ik heb het gevoel dat dit voor de auteur ook geldt. Claire weet niet meer of ze nog door wil gaan met het fotograferen, wat eerst haar identiteit was. Ze zat net in een doorbraak. Wat ze dan wel wil, wordt niet duidelijk. Waar ze eerst zonder concessies haar eigen spoor volgde, laat ze zich nu zaken aanleunen.

Lichtbrekers – leeservaring:

Mooie poëtische cover en titel.
Het lijkt het negatief van een foto. Een kind dat een wuivend gebaar maakt naar het strand. De drie boekenleggers die ik erbij kreeg, voelden echt als een cadeautje.

De rauwheid van het boek doet me denken aan Nocturne voor Messina. Alleen dan zonder een happy end(ing). Er wordt wel de liefde bedreven, maar het is niet zo expliciet beschreven. Dat heeft dit verhaal ook niet nodig.

Het filosofische herinnert me aan Denken, vreugde, liefde.
Behalve een poëtisch en heel persoonlijk verhaal, gaat het ook over maatschappelijk misstanden. Welke precies kan ik moeilijk zeggen zonder te spoileren.

Het boek boeit van het begin tot het eind. Het leest makkelijk, maar is geen lichtvoetig boek. Het zit vol thema’s als rouw, eenzaamheid en verlies. Niettemin kom je ook humor tegen. Originele metaforen en gedachtegangen. Uitgesproken en goed uitgewerkte personages. De levens van Salvador en Claire sluiten mooi bij elkaar aan.