Kinderboeken lezen als je volwassen bent? Vooral doen!

15 oktober 2020 Noortje de Kok

Nijntje is een duidelijk voorbeeld van een boek dat speciaal voor kinderen geschreven is. Maar hoe zit het met titels als Harry Potter of De Kleine Prins? In de praktijk blijkt de scheidslijn tussen kinderboeken en literatuur voor volwassenen erg vaag. Toch wordt het lezen van een kinderboek door een volwassene vaak beschouwd als ‘not done’. En dat is jammer, want kinderboeken hebben veel te bieden. Hoe oud of jong je ook bent.

Tegenwoordig maken we onderscheid tussen kinderboeken en boeken voor volwassenen, maar dat is niet altijd zo geweest. Daarom eerst even een kort geschiedenislesje.

Er was eens…

In de middeleeuwen waren er maar weinig mensen die konden lezen en handgeschreven boeken waren zeer kostbaar. Alleen de rijken konden zich een boek veroorloven. Verhalen werden dus mondeling overgeleverd. Ons woord ‘sprookje’ is afgeleid van het middeleeuwse woord ‘sproke’ dat verhaal of vertelling betekent. Men luisterde naar moraliserende verhalen, waaruit je een belangrijke levensles kon trekken. Echte kinderboeken ontstonden pas in de loop van de 17^e en 18^e eeuw. In Nederland was Hieronymus van Alphen de eerste die zich in zijn boeken echt richtte op kinderen.

Van volwassenen naar kinderen

Hoewel er dus lange tijd geen onderscheid was tussen volwassenen- en kinderverhalen zie je wel dat er in de loop van de geschiedenis veranderingen ontstaan. Zo werden sprookjes meer en meer herschreven voor kinderen. De oorspronkelijke versies van Roodkapje, Sneeuwwitje of de Rattenvanger van Hamelen eindigden veel gruwelijker dan de versies die we nu kennen.

Met name animatiefilms van Walt Disney hebben de sprookjes omgetoverd tot kinderverhalen. Iets vergelijkbaars is gebeurd met de fabels. Deze dierenverhalen waren oorspronkelijk echt niet bedoeld voor kinderen. Onze maatstaven over wat nu een kinderboek is en wat niet, zijn dus nogal arbitrair en ook aan verandering onderhevig.

Kinderfilms zijn erg populair

Het filmfonds deed in 2014 een onderzoek naar het succes van de Nederlandse kinder- en jeugdfilms. In de voorgaande tien jaar bleek dat een kwart van alle Nederlandse films een jeugdfilm was. En samen trokken die films bijna de helft van het aantal bezoekers van Nederlandse films naar de bioscoop. Ook de kinderfilms van Disney en Spielberg zijn altijd een succes en trekken volle zalen. Die bezoekers zijn uiteraard niet alleen kinderen, want veel ouders gaan natuurlijk met hun kroost mee. Daarom is er in kinderfilms ook altijd iets ’te halen’ voor ouderen. Humor, emotie en vooral ook nostalgie. Want veel films zijn gebaseerd op kinderboeken. De GVR, Minoes, Peter Pan en natuurlijk Harry Potter: het zijn boeken die ons terugvoeren naar onze eigen kindertijd. Veel van de favoriete jeugdboeken van recensenten op boekrecensiesblog zijn verfilmd. Ook op Netflix scoren kinderfilms gebaseerd op jeugdboeken goed. Onlangs werd kinderboekenklassieker ‘Brief voor de Koning’ speciaal voor Netflix verfilmd. Waarna de uitgever weer besloot een speciale filmeditie van het boek uit te geven.

Waarom je kinderboeken moet blijven lezen

Als volwassen literatuur kan transformeren naar jeugdliteratuur, waarom dan ook niet andersom? Waarom zou je stoppen met het lezen van kinderboeken als je opgroeit of volwassen geworden bent? De populariteit van kinderfilms (en verfilmde kinderboeken) onder volwassen lezers bewijst maar weer eens dat het onderscheid kunstmatig gecreëerd is. Want waarom zou je als volwassene niet kunnen genieten van een andere magische wereld? Prof. Dr. Vanessa Joosen van de Universiteit Antwerpen pleitte er onlangs voor dat het lezen van kinderboeken absoluut niet iets is om je voor te schamen. Kinderboeken leveren leesplezier op, zetten je aan het denken over maatschappelijke vraagstukken, en geven je waarheden en wijsheden mee. Bovendien kun je vaak meerdere (literaire) lagen vinden in een kinderboek.

Waarom kiezen?

Dat veel mensen toch een strikt onderscheid zien tussen kinderboeken en boeken voor volwassenen blijkt ook uit de reacties die kinderboekenschrijvers krijgen, wanneer ze zich aan een volwassenenboek wagen. Elle van Lieshout en Erik van Os, een bekend schrijversduo dat veel kinderboeken heeft geschreven vertellen dat ze vaak negatieve reacties kregen toen ze ook voor volwassenen gingen schrijven. Er werd getwijfeld over hun vakmanschap (want je moet echt wel meer in je mars hebben, dan een simpel verhaaltje vertellen.) Elle en Erik pleiten ervoor dat boeken bedoeld zijn om er blij van te worden en er iets van te leren. Je leert er mensen en culturen door snappen en dat zorgt voor meer begrip en verbinding. Kinderboeken doen dat net zo goed als boeken voor volwassenen.

Er zijn meer auteurs die zowel voor kinderen als volwassenen hebben geschreven. Simone van der Vlugt bijvoorbeeld of J.K. Rowling, Astrid Lindgren en Roald Dahl.

Blijf vooral kinderboeken lezen!

Wij pleiten er dus voor dat kinderboeken voor alle leeftijden zijn. Juist in de tijd dat veel jongeren steeds minder lezen. Zorg voor plezier bij lezen en stap af van verantwoorde literaire leeslijsten. Pak je favoriete jeugdboek weer eens uit de kast. Kruip opnieuw in het hoofd van Harry Potter of droom weg over het wonderland van Alice.

Boeken die het (her)lezen waard zijn

Alle Harry Potter boeken, Kruistocht in Spijkerbroek, Geheimen van het wilde woud, The Chronicles of Narnia, De Kameleon of Little people big dreams. Maar ja, dat is maar een kleine greep. Wat zijn jouw favoriete kinderboeken waarvan je vindt dat elke volwassene ze zou moeten (her)lezen?