Dresscodes – Van statement tot stijlicoon

‘Dresscodes’ is geschreven door verschillende auteurs: Paul Rem, Madelief Hohé, Tirza Westland en Cécile Marnix. Deze prachtige grote (25 x 32 cm!) hardcover is uitgegeven door Waanders Uitgevers te Zwolle. Het voorwoord is geschreven door Frans van Avert, Directeur en Annette de Vries, Hoofd Kennis, Collectie & Programma van het Musuem Paleis Het Loo.

Het boek is mede tot stand gekomen door de volgende fondsen en subsidiegevers: Cultuurfonds, Fonds 21, Mondriaan Fonds, Gemeente Apeldoorn, Zabawas, Gravin van Bylandt Stichting, Stichting Hendrik Mullerfonds en de Nederlandse Kostuumvereniging.

De tentoonstelling: Paleis het Loo (boek hier een ticket, modetentoonstelling t/m 8 maart 2026)

Van statement tot stijlicoon – de invloed van royals op de modecultuur van toen en nu

Paleis Het Loo opent op donderdag 9 oktober 2025 in samenwerking met Kunstmuseum Den Haag de tentoonstelling Dresscodes – van statement tot stijlicoon. De modetentoonstelling neemt de bezoeker mee in de wereld van het Nederlandse hof door de tijd heen, waar diverse vorstinnen de dresscodes bepaalden. Mode speelde binnen het hofleven, toen en nu, een belangrijke rol bij het uiten van persoonlijke stijl en status. Dresscodes gaat ook over beroemdheden die de koninklijke dresscodes overnemen, net als de huidige vorsten die modestatements maken met betaalbare mode. Bewonder niet alleen schitterende kledingstukken van koningin Wilhelmina en koningin Emma, maar ook rode loper-outfits van onder andere prinses Diana en stijliconen als Kendall Jenner, Salma Hayek en Margot Robbie.

Tot zo ver alle informatie, een hele mond vol! Maar het boek is dan ook écht wel een opvallend boek. En helemaal perfect voor koffietafelboekliefhebbers. Wat mij betreft had dat woord een plaatsje mogen krijgen in het Van Dale lijstje voor 2025, want in het bijzonder heb ik er van Waanders Uitgevers dit jaar veel gelezen. En ze worden steeds mooier! Onderaan deze blog staan de recensies van 2025 op een rij.

Dresscodes

Kort samengevat zou je dit boek kunnen omschrijven als: Van hofetiquette tot moderne mode: de kleding van de Nederlandse koninginnen. Dat is wat ruimer genomen dan de subtitel: Van Statement tot stijlicoon, maar komt op hetzelfde neer.

De kleding van de Nederlandse koninginnen vertelt een boeiend verhaal over tijd, traditie en identiteit. Van de strenge hofetiquette uit de jaren 1880–1940 tot de hedendaagse, persoonlijke stijlkeuzes: kleding was en is meer dan alleen stof en snit. Het was een visuele taal die positie, macht en zelfs politieke boodschappen uitdroeg. Wie mocht er wel of niet een diep decolleté dragen? Was een sleep verplicht bij staatsbezoeken? Aan het hof gold—en geldt nog steeds—dat kleding niet alleen siert, maar ook betekenis draagt.

Dresscodes van toen

Koningin Emma en Wilhelmina

In de tijd van koningin Emma (regentes voor Wilhelmina) en koningin Wilhelmina zelf was kleding aan het hof strikt gereguleerd. Wilhelmina, met haar voorliefde voor sobere, maar elegante jurken, zette de toon: bescheidenheid en waardigheid stonden voorop. Haar kleding was vaak donker van kleur, met strakke lijnen en weinig opsmuk—een weerspiegeling van haar serieuze en plichtsgetrouwe karakter. Haar moeder, koningin Emma, droeg juist meer romantische, Victoriaanse stijlen met kant en rijkelijk versierde details, passend bij de mode van haar tijd.

Koningin Juliana

Koningin Juliana brak in de jaren ’50 en ’60 met de strenge tradities. Haar informele, vriendelijke uitstraling kwam tot uiting in lichtere kleuren, bloemmotieven en praktische jasjes. Ze droeg vaak hoeden en handschoenen, maar combineerde die met een toegankelijke glimlach. Haar stijl was minder formeel dan die van haar moeder, maar nog steeds binnen de kaders van de hofetiquette.

Koningin Beatrix

Koningin Beatrix bracht een mix van klassieke elegantie en tijdloze eenvoud. Tijdens haar regeerperiode (1980–2013) zag je haar vaak in mantelpakjes, hoeden en parels—een stijl die zowel respect afdwong als haar eigen persoonlijkheid liet zien. Bij staatsbezoeken koos ze voor Nederlandse ontwerpers, zoals Jan Taminiau, en droeg ze vaak oranje, als knipoog naar het koningshuis. Haar kleding was altijd doordacht: geen overdaad, maar wel met oog voor detail en symboliek.

Koningin Maxima

Koningin Maxima heeft de royal dresscode een moderne twist gegeven. Met haar liefde voor kleur, prints en internationale ontwerpers (van Claes Iversen tot Natan) toont ze hoe een koningin vandaag de dag mode kan inzetten als instrument. Of het nu een opvallende hoed is bij Troonrede of een strak mantelpakje bij een economische missie: Máxima’s kleding is altijd een statement. Ze durft te experimenteren, maar houdt rekening met de context. Zo draagt ze bij officiële gelegenheden vaak Nederlandse ontwerpers, terwijl ze bij informele bezoeken kiest voor toegankelijke, hedendaagse looks.

Wie bepaalt de dresscode?

Vroeger werden de regels voorgeschreven door hofmeesters en protocol. Tegenwoordig hebben de koninginnen zelf meer invloed op hun garderobe, al blijven er ongeschreven regels. Een diep decolleté of te korte rok? Nog steeds taboe bij officiële gelegenheden. Maar de grenzen verschuiven: waar Wilhelmina zich hield aan strikte hofkleding, zien we Máxima en zelfs prinses Amalia weleens in een spijkerbroek of casual jasje—mits de gelegenheid dat toelaat.

Mode als boodschap

Modejournalist Cécile Narinx, voormalig hoofdredacteur van Harper’s Bazaar, benadrukt dat royal dresscodes nog steeds bestaan, maar subtieler zijn geworden. Op de rode loper of bij society events zie je beroemdheden en royals elkaar ontmoeten in een mix van traditie en trends. En zoals Viktor&Rolf het verwoordden in hun Royals-collectie (2021): “Everybody can be a queen, and everybody is his or her own creation.” Ook de Nederlandse koninginnen bewijzen dat: kleding is niet alleen een plicht, maar ook een kans om te stralen—als individu en als symbool.

Mijn lees (én kijk) ervaring:

De foto’s in deze blog zijn overgenomen van de Website van Paleis het Loo en Bol.com

Een prachtig boek, zonder meer, vooral als je van glitter & glamour houdt en de overdadige kostuums van toen kan waarderen. Sprookjesachtig en óh zo mooi gemaakt. Daar kan ik nog wat van leren. (mijn eigen werk: HistoriqueCouture.eu). Maar ook voor mensen die niet de onmiddellijke behoefte voelen om achter de naaimachine te kruipen na dit boek te hebben gelezen (of al halverwege)… het is een koffietafelwaardigboek in hoofdletters.

Uiteraard heb ik wel opmerkingen. De cover vind ik zelf wat minder. Diversiteit moet er zijn, absoluut, maar relaterend aan de inhoud van het boek had er beter zo’n mooier foto kunnen staan van een paspop die de trap oploopt met een lange sleep, bijvoorbeeld. Er komen namelijk veel aangeklede paspoppen in dit boek voor, los van alle foto’s van de royals, en VIPS, en deze weerspiegelen het musuem en de kleding van alle tijden.

Exactitudes

Ook is opmerkelijk: ineens zijn er pagina’s met collages van allemaal mensen in een dezelfde kledingstijl. Huhh?? Een drukfout?? Van vele oma’s in een regenjas, tot transgenders en gekleurde vrouwen met afrokapsels en buiktruitjes. Deze foto’s heb ik al vaker gezien en terugbladerend naar de inleiding wordt uitgelegd dat deze fotoseries met de naam Exactitudes van de Nederlandse fotografen Ari Versluis en Ellie Uyttenbroek passen in dit boek omdat het al jarenlang de ongeschreven dresscodes in Nederland weerspiegelt. Ja, nu begrijp ik het! Want daar gaat het boek ook over. Van koninklijke strenge dresscodes tot en met straatcultuur waar de ongeschreven regels tevens een soort dresscodes zijn. En de ‘gewone’ menen op deze foto’s horen hier net zo goed bij.

Schrijvers met kennis

De auteurs schrijven prettig met veel kennis en liefde voor hun vak, in journalisten-stijl: duidelijk en zonder al te veel toeters en bellen. Dat heeft dit onderwerp al meer dan genoeg en de foto’s zijn wat dat betreft een understatement.

Dresscodes voor de feestdagen:

Tip voor de feestdagen: dit boek hoef je niet eens in te pakken. Het is al een cadeautje en kan zo rechtop onder de kerstboom worden gezet! (of op de koffietafel worden gelegd.)