De zoon van de berentemmer

Ik heb het al eens vaker in een blog gezegd: niet alleen kinderen zouden kinderboeken moeten lezen. De zoon van de berentemmer van Xavier-Laurent Petit is zo’n boek dat ook bij volwassenen veel indruk zal maken. Kijkend door de ogen van de jonge Ciprian zie je letterlijk en figuurlijk de andere kant van het migratievraagstuk: illegaliteit, criminaliteit en uitbuiting. Confronterend, maar ook luchtig en hoopvol.

Berentemmer

Ciprian groeit op in een gezin dat al rondreizend de kost probeert te verdienen door een act met een beer op te voeren. Een hard leven dat gekenmerkt wordt door armoede, en vooral ook door het steeds weer opnieuw verjaagd worden. Ze worden niet getolereerd, met de nek aangekeken en gezien als uitschot. Zelf zijn ze trots op hun afkomst: ze zijn Ursari, berentemmers, kinderen van de wind, wereldburgers en de laatste afstammelingen van de farao’s van Egypte.

Mensensmokkel

Wanneer hun auto het begeeft en ook nog eens in brand wordt gestoken is dat een keerpunt in hun leven. Het gezin valt in handen van mensensmokkelaars die hen een gouden toekomst in Parijs voorschotelen. Maar uiteraard is niets wat het lijkt. Het beloofde land blijkt een verlaten industrieterrein te zijn en de schuld die ze voor hun reis gemaakt hebben blijkt zich steeds weer te verdubbelen. Ze zijn overgeleverd aan de grillen van criminelen en zijn genoodzaakt te bedelen en te stelen. Een vicieuze cirkel waaruit het niet mogelijk lijkt te ontsnappen. Maar dan ontdekt Ciprian op een dag dat mensen in het park aan het schaken zijn. Al snel is hij gefascineerd door het bordspel. Maar die fascinatie kon hem wel eens duur komen te staan.

Door de ogen van een kind

De zoon van de berentemmer is rauw, af en toe schrijnend maar tegelijkertijd ook prachtig. De blik waarmee Ciprian naar de wereld kijkt maakt het boek bijzonder. Je proeft de verbazing waarmee hij onze westerse normen en waarden ziet. Hij beschouwt alles vanuit dat wat hij kent. Anders dan we gewend zijn, maar daardoor juist puur en eerlijk.

“Later, in Frankrijk, toen ik voor de eerste keer van mijn leven naar school ging, legde mevrouw Louise me uit dat wat Dimetriu boodschappen doen noemde, iets anders was, namelijk stelen. Ik probeerde haar te laten in zien dat ze zich vergiste. Dimeteriu betaalde de boodschappen die hij meebracht nooit. Dat was waar. Maar betalen, dat was een zaak voor de rijken. Wij waren arm. Moesten de beschermelingen van keizer Sigismund dan van de honger sterven?”

Confronterend

Als lezer voel je je ongemakkelijk bij alles wat Ciprian en zijn familie overkomt: de bedreigingen, de minachting, de uitzichtloosheid. De West-Europeaan is blijkbaar niet in staat om gastvrij te zijn. Liever beschermen hij zijn eigen maatschappij tegen “gelukzoekers, dieven en uitschot”. Maar juist daardoor wordt de situatie van migranten juist schrijnender en uitzichtlozer. En de enige oplossing die er blijkbaar is, is dat Ciprian zich beetje bij beetje aanpast aan de normen en waarden van de westerse maatschappij. Door het schaken kan hij een verblijfsvergunning krijgen, naar school en de taal leren.

Maar toch blijft hij in zijn hart altijd een Ursari, de zoon van de berentemmers. Hij blijft altijd een kind van de wind:

“Ik ben twee Ciprian, dat heb ik je al gezegd. Een is van hier, en een is van daar. En die laatste is net weer wakker geworden.”

Aanrader

Ik vind dit boek echt een aanrader voor iedereen vanaf een jaar of twaalf. Ondanks het zware thema en de rauwe passages, biedt het ook veel humor waardoor het ook luchtig is. Het opent je ogen voor de andere kant van een veelbesproken maatschappelijk thema als migratieproblematiek, maar is tegelijkertijd ook een verhaal over een jongen die zijn talent ontdekt en de toekomst hoopvol tegemoet treedt.