De stille schoonheid van oude tuinboeken

Nu ik mijn boekenkast aan het opruimen ben, kom ik veel tuinboeken tegen. Nieuwe maar ook stokoude. Er is iets bijzonders aan een – willekeurig – oud tuinboek. Het knisperen van vergeeld papier, de geur van stof en inkt die decennia heeft gerust in een kast, en de sierlijke lettertypes die ons meevoeren naar een tijd waarin men de seizoenen niet enkel observeerde, maar beleefde.

Oude tuinboeken zijn meer dan slechts handleidingen voor het planten van bloemen of het snoeien van fruitbomen – het zijn vensters naar een andere manier van leven. Vaak mooi, té mooi en onhaalbaar voor de gemiddelde tuinier. Maar ach, wat maakt het uit. De tekeningen, schilderijen of foto’s bewonderen van anderen geeft een mooi gevoel.

Tijdloze wijsheid in ouderwetse vorm

Hoewel veel adviezen over bestrijdingsmiddelen en standplaatsen inmiddels zijn achterhaald, bevatten oude tuinboeken een schat aan kennis die nog altijd relevant is. Het zaaien volgens de maanstand, het maken van voedzame compost, of het creëren van borders die het hele jaar bloeien – deze technieken hebben de tand des tijds doorstaan. Bovendien is de toon vaak poëtischer en bedachtzamer dan in moderne gidsen: waar nu in korte opsommingsteken wordt gewerkt, nemen auteurs van vroeger de lezer mee in een verhaal, met beschrijvingen die bijna proza zijn.

Inspiratiebron voor meer dan alleen tuinieren

Oude tuinboeken zijn niet enkel praktisch:

Decoratief: Een rij verweerde ruggen op een plank geeft sfeer aan elke tuinkamer, serre of bibliotheekhoek.

Bron voor herontdekking: Vele oude rassen van rozen, dahlia’s of groenten zijn in vergetelheid geraakt, maar kunnen dankzij oude beschrijvingen opnieuw worden gekweekt.

Historisch inzicht: Ze laten zien hoe men vroeger tuinen ontwierp en welke planten toen mode waren – soms verrassend anders dan nu.

Artistiek materiaal: De vaak handgekleurde lithografieën of zwart-witfoto’s lenen zich prachtig voor inlijsten, collages of als inspiratie voor aquarellen. Wat dacht je bijvoorbeeld van een mooie zomerse groet of kerstkaart? Met Canva maak je die vrij eenvoudig zelf.

Of foto’s bewerken: https://www.canva.com/nl_nl/functies/achtergrond-verwijderen/

Oude tuinboeken: waarom verouderen ze toch zo snel?

Tuinboeken raken relatief snel gedateerd doordat kennis over bodem, klimaat en plantenziekten evolueert. Planten die ooit als probleemloos golden, blijken gevoelig voor nieuwe plagen. Bovendien zijn de omstandigheden veranderd: zachte winters en drogere zomers vragen om andere beplanting dan vijftig jaar geleden. En, niet te vergeten, ook de esthetiek verandert: waar in de jaren ’60 strakke perken met perkgoed populair waren, heerst nu de losse, natuurlijke stijl.

Wat zijn ze waard?

Financieel gezien varieert de waarde sterk. Een veelvoorkomend boek uit de jaren ’70 vind je soms al voor een paar euro op een rommelmarkt. Maar er zijn ook titels die onder verzamelaars honderden euro’s opleveren:

“The Florigraphia Britannica” (1830-1837) door William Jackson Hooker – geliefd om de botanische platen.

“The Cottage Garden” (1871) van George Johnson – een prachtig voorbeeld van Victoriaans tuinideaal.

“Nederlandse Flora” (1909) van Heukels – in vroege drukken zeer gewild bij botanici.

“Old Garden Roses” (1939) van Graham Stuart Thomas – inmiddels een standaardwerk en collector’s item.

Bovendien is er de emotionele waarde. Een tuinboek waarin uw grootmoeder haar aantekeningen maakte, of waar een vergeeld krantenknipsel als bladwijzer tussen zit, is eigenlijk onbetaalbaar.

Nieuwe uitgaven:

Ook mooi:

Het behoud van een erfgoed

Het verzamelen van oude tuinboeken is niet alleen een kwestie van nostalgie; het is ook een manier om een stukje cultuur te bewaren. In een tijdperk waarin informatie digitaal en vluchtig is, bieden deze boeken een tastbare herinnering aan de zorgvuldigheid waarmee men vroeger kennis deelde. Hun pagina’s vormen een archief van ideeën, dromen en seizoenen die ooit door iemand met liefde zijn opgeschreven.

De volgende keer dat u op een boekenmarkt staat en een oud, ietwat verkleurd tuinboek ziet liggen: sla het open. Laat u meenemen door de zachte lijnen van een penillustratie of de geur van een lang vergeten drukkerij. U haalt niet alleen kennis in huis, maar ook een verhaal – en dat maakt zulke boeken, ondanks hun verouderde uiterlijk, tijdloos waardevol.

Tips voor het kopen en bewaren van oude tuinboeken

1. Let op de staat van het boek
Controleer of alle pagina’s aanwezig zijn, vooral de illustratiepagina’s. Een lichte vergeling is normaal, maar schimmelvlekken (meestal kleine bruine stippen, ‘foxing’ genoemd) kunnen de waarde verminderen.

2. Kijk naar de druk en het jaar
Eerste drukken en vroege edities zijn vaak waardevoller, zeker als ze nog de originele band of stofomslag hebben. Herdrukken zijn leuk, maar niet zo fraai en soms nauwelijks iets waard.

3. Let op handgeschreven toevoegingen
Aantekeningen in de marge of geplakte zaadzakjes kunnen voor verzamelaars de waarde juist verhogen, mits ze iets vertellen over de geschiedenis van het boek.

4. Vraag naar de herkomst
Een boek dat afkomstig is uit de bibliotheek van een bekende tuinarchitect of kweker kan een bijzonder verhaal met zich meedragen.

5. Bewaar ze op een droge, stabiele plek
Voorkom direct zonlicht, dat de kleuren doet vervagen, en vermijd vochtige ruimtes. Ideaal is een kast met gesloten deuren en een constante kamertemperatuur. Ruikn ze muf en oud? Doe er een geurzakje in of een zakje met geuronttrekker.

6. Reinig voorzichtig
Gebruik een zachte, droge doek om stof te verwijderen. Vermijd vochtige schoonmaakmethoden – papier is kwetsbaarder dan men denkt.

7. Koop waar het onverwacht is
De mooiste vondsten doet u vaak niet bij antiquariaten, maar op rommelmarkten, erfverkopen en in kleine tweedehandswinkels. Daar liggen soms juweeltjes voor een fractie van hun werkelijke waarde.

8. Verkoopkanalen: www.Boekwinkeltjes.nl -> voor unieke vondsten (koop + verkoop)!

‘De tuin’ – Peter Wohlleben, moderne kijk op tuinen en de natuur. Dit wordt vast een klassieker!

Opruimen of juist verzamelen?

Ik meende dat ik aan het opruimen was. maar ja hè… die oude tuinboeken zijn ook zó mooi. en als ze ook nog eens veel waard zijn, nu of in de toekomst,, dan houdt ik ze toch maar.

Verzamelen maar!

Charmante tuinboeken om mee te beginnen (jaren ’50–’70)

“Tuinieren door het jaar heen” – Een klassiek Nederlands handboek met praktische maand-tot-maand tips, vaak met vrolijke kleurenillustraties en foto’s in retrostijl.

“Het grote tuinboek” (Diverse auteurs, vaak in encyclopedievorm) – Ideaal voor wie van systematische uitleg houdt. Op rommelmarkten volop te vinden.

“Tuinieren is plezierig” door H. R. van Genderen Stort – Een heerlijk no-nonsense boek, met charmante zwart-witfoto’s van trotse tuiniers in werkkleding.

“Vijvers en waterpartijen” – Klein maar fijn boekje, typisch jaren ’60, voor liefhebbers van klassieke vijvers met waterlelies en goudvissen.

“Bloemen voor kamer en tuin” – Nostalgische gids vol kleurplaten van toenmalige ‘modieuze’ planten; nu vooral leuk als inspiratiebron voor bloemschikken.