De kracht van extra toevoegingen in boeken

Extra toevoegingen in boeken zoals een lijst van de personages, een stamboom, een plattegrond waar het verhaal zich afspeelt of een uitleg van moeilijke woorden. Hoe handig zijn deze voor de lezer en geeft het een boek extra kracht of is het onzin?

Kritische opmerking

Onlangs schreef ik een recensie waarin ik een kritische noot had. Het verhaal speelde zich in een historische tijd af en de auteur noemde vele specifieke woorden die nu niet meer voorkomen. Ik wees hierop dat een extra woordenljjst in dit geval heel prettig was geweest. De auteur antwoordde dat er echter zoiets bestaat als Wikipedia en vond dit dan ook niet nodig om ‘mee te nemen’.

Woordenlijsten

Ik liep er een paar dagen over na te denken en vond het een nogal vreemde reactie. Welke lezer gaat op Wikipedia moeilijke woorden op zoeken als hij of zij net een boek aan het lezen is? Ja, misschien als je een e-book leest of achter de p.c. zit. Of op op de bank zit met een mobieltje bij de hand. Maar is het niet veel prettiger als je in het boek zelf die woordenlijst aantreft?

Honderd Jaar eenzaamheid – stamboom

Ik herinner mij dit boek als de dag van gisteren. Voorin het boek zit een stamboom met namen van de hoofdpersonages. Nog nooit zó vaak naar deze pagina gekeken. De Latijns Amerikaanse namen waren namelijk vrijwel allemaal hetzelfde en het was dan ook lastig om als die Aurellano’s en Arcadio’s uit elkaar te houden. Zonder deze stamboom was me dit niet gelukt!

Plattegronden

En dan plattegronden in boeken waar een verhaal zich afspeelt. Leuk! Ik kijk er zelf graag naar en of dit nu kaarten zijn zoals in de boeken van Tolkien, of kindertekeningen, ze voegen wat mij betreft iets toe aan het verhaal en maken het prettiger leesbaar.

Serie’s – samenvattingen?

Als je een boek leest dat onderdeel is van een serie, vind ik het persoonlijk prettig wanneer er een korte samenvatting is van het voorgaande deel of delen. Vaak is dit niet het geval. Prima, maar geef dan als auteur duidelijk aan dat het raadzaam is om het voorgaande deel te lezen óf dat dit niet nodig is en dat ieder deel afzonderlijk kan worden gelezen.

De kracht van extra toevoegingen in boeken

Dienen al deze toevoegingen een functioneel doel, of zijn ze slechts een aardige gimmick? Het maakt mij niet zo uit. Ik blader liever door een boek dan dat ik op Wikipedia naar moeilijke woorden moet gaan zoeken…

Extra’s die het lezen verrijken

Ik weet het zeker dat veel lezers het zullen waarderen als auteurs extra achtergrondinformatie bieden, vooral bij complexe verhalen of uitgebreide fictieve werelden. Een plattegrond kan bijvoorbeeld helpen bij het oriënteren in een fantasiewereld, terwijl een stamboom de verhoudingen tussen personages verduidelijkt. Dit soort aanvullingen vergemakkelijkt niet alleen het begrip van het verhaal, maar verrijkt ook de leeservaring.

Voorbeelden uit de literatuur:

“The Lord of the Rings” – J.R.R. Tolkien Tolkien voorzag zijn lezers van uitgebreide kaarten van Midden-aarde, bijlagen met taalkundige uitleg en zelfs stambomen van belangrijke families zoals de Baggins en de koninklijke lijnen van Gondor en Rohan. Dit maakte het verhaal geloofwaardiger en als lezer kan je dieper in de fantasy wereld duiken.

“A Song of Ice and Fire” – George R.R. Martin De uitgebreide lijst van personages en hun huisverbanden aan het begin van de boeken helpt lezers om de ingewikkelde politieke intriges en familiebanden te volgen. De plattegronden van Westeros en Essos maken de reis van de personages makkelijker om te begrijpen.

“His Dark Materials” – Philip Pullman Pullman voegt verklarende begrippenlijsten toe voor wetenschappelijke en filosofische termen die in zijn boeken voorkomen, waardoor lezers beter inzicht krijgen in de diepere lagen van zijn verhalen.

“The Name of the Wind” – Patrick Rothfuss Dit boek bevat een gedetailleerde kaart van de wereld van Temerant, die lezers helpt om de reis van de hoofdpersoon, Kvothe, beter te volgen en de politieke en geografische context van het verhaal te begrijpen.

Wanneer zijn extra’s minder zinvol?

Extra’s kunnen echter soms overbodig aanvoelen. Een te uitgebreide verklarende woordenlijst kan bijvoorbeeld als droog en academisch worden ervaren, terwijl een complexe stamboom in een simpel liefdesverhaal misschien weinig toevoegt. Ook ben ik wel eens boeken tegengekomen waarin de personages worden aangegeven die in het verhaal gemakkelijk uit elkaar te houden zijn.

In het geval van kinderboeken vind ik het wel weer erg leuk, voorbeelden hiervan:

Conclusie:

Extra toevoegingen in boeken kunnen een meerwaarde hebben, vooral bij complexe en uitgebreide verhalen waarin veel personages, locaties en concepten een rol spelen. Ze helpen lezers om zich beter in te leven en de wereld van het boek volledig te begrijpen. Toch is het belangrijk dat deze aanvullingen functioneel blijven en niet afleiden van de kern van het verhaal.

Twijfel je als auteur om woordenlijsten, namenlijsten of plattegronden erbij te doen? Vraag het vooral aan degene die het manuscript leest (proeflezen) en dit een meerwaarde vind hebben, of overbodig vindt.