Klassieke geneeskundige schrijvers in een formidabele verzamelaars editie

26 juli 2020 Gastrecensies

Marcel De Cleene, De Historia Naturalis, Geschiedenis van de kruidengeneeskunde

Ik moet jonger dan twintig zijn geweest toen ik bij V&D Gerard Debuigne’s Larousse Geneeskrachtige Planten Encyclopedie zag liggen. Destijds was dit boek een rib uit mijn lijf. Maar het was onweerstaanbaar, zo rijkelijk geïllustreerd en boordevol informatie. Het staat nog steeds -inmiddels versleten- op mijn boekenplank.

Wie had gedacht dat ik ruim 35 jaar later wederom in een boekhandel zo gecharmeerd zou worden van een royaal uitgegeven referentieboek over kruiden vol prachtige illustraties? Marcel De Cleene’s ‘De Historia Naturalis’, Geschiedenis van de kruidengeneeskunde, uitgegeven door Sterck & de Vreese, is een prachtig geschenk aan jezelf of aan iemand die van botanische geschiedenis, kruidenthee en koken houdt.

Vergroenen is Gezond

Minstens driemaal per dag beïnvloeden we ons lichaam chemisch met wat we eten. Als we ziek worden is het verstandig eens te kijken naar ons dieet, immers waarom zou je wel medicijnen nemen (extra chemicaliën) zonder te kijken naar de chemische beïnvloeding door voeding? Voeding is het nieuwe medicijn, nietwaar? Maar hoe kan men genezen kracht bijzetten? Je kunt kruiden inzetten, althans extra kruiden, want veel kruiden gebruiken we al in de keuken als smaakmakers. Wil je dit doen dan is het belangrijk een goed kruidenboek bij de hand te hebben.

Een extra goede reden voor dit lijvige referentie boek is het initiatief om onze leefomgeving te vergroenen. Vergroening heeft vele namen en methodes zoals bijvoorbeeld ‘Guerrilla Gardening’ of ‘One Square Metre Gardening’. Wil je kruiden laten groeien, dan helpt een kruidenboek met illustraties je om te selecteren welke kruiden je mooi vindt. De natuur schenkt ons niet alleen mooie planten, maar ook een romantisch communicatiemiddel -daarover verderop meer-, genezing en allerlei huis-tuin-en-keukenmiddeltjes wanneer we een tuintje vol kruiden hebben.

Geen onkruid maar medicijn!

Tijdens het bestuderen van alle kruiden in ‘De Historia Naturalis’ dacht ik dikwijls: ‘Oh, heeft die plant ook medicinale kwaliteiten?’ Wat is het toch diep spijtig dat zoveel kennis verloren dreigt te gaan. Dankzij Marcel De Cleene is in ieder geval veel kennis vastgelegd en wordt deze zo op een fraaie wijze opnieuw aan lezers aangeboden.

Kruiden communiceren

In de Victoriaanse tijd werden bloemen gebruikt als communicatiemiddel tussen geliefden. Men gaf een zorgvuldig geselecteerd bloemboeket omdat de taal der bloemen welbekend was. Zo kon je aan een boeket aflezen welke emoties er leefden bij je geliefde. Mandy Kirby is de auteur van ‘A Victorian Flower Dictionary, the language of flowers’ over planten en hun betekenis. Het boekje vormde de basis voor een roman geschreven door Vanessa Diffenbaugh: ‘The Language of Flowers’. Ook enkele kruiden hebben niet alleen geneeskrachtige kwaliteiten, maar ook kunnen ze functioneren als communicatiemiddel. Te denken valt aan Akkermunt –Mentha arvensis– oftewel munt waar Historia Naturalis ruim aandacht aan besteedt. In de Victorian Flower Dictionary symboliseert Mentha ‘Warmth of Feeling’.

Oude bronnen

Terug naar het grote kruidenboek. Omdat veel aandacht wordt besteed aan historische gegevens over het gebruik van kruiden, veel oude bronnen worden aangehaald, is dit boek ook inspirerend voor studenten Oudere Nederlandse letterkunde. (Onthoud dit boek als een examencadeau!) En voor studenten die onderzoek doen naar de geschiedenis van de geneeskunde: kennis over de werking van kruiden van Plinius de Oudere, of opgetekend in de Herbarijs (1351), Den Herbarius in Dyetische (ca 1500), Rembert Dodoens, Matthias L’Obel en Abraham Munting ontbreken niet. Aan de hand van oude maar toegankelijk gemaakte bronnen, vaak in prachtig oud vocabulaire, komen vervlogen tijden tot leven.

Toch is ‘Historia Naturalis’ niet uitsluitend een referentie- of geschiedenis boek, want ook het hedendaags gebruik van kruiden wordt behandeld. Naast medicinale indicaties is er aandacht voor huishoudelijk gebruik van kruiden zoals bijvoorbeeld voor het reinigen van wol en het verven van textiel.

Charmant cadeau

Dit lijvige boek van bijna 700 pagina’s is een lust voor het oog; de kruidenplaten zijn zeer fraai en de pagina’s zijn formidabel vormgegeven. Ik raad dit royaal uitgegeven boekwerk van harte aan vanwege alle eerder beschreven redenen: meer groen, meer gezondheid, meer waardering voor wat de natuur ons schenkt. Onthoud dit boek als een elegant cadeau en/of een verrijking van je bibliotheek.