Het grote literatuurboek

‘Het grote literatuurboek is samengesteld door een internationaal team van literatuurexperts, waaronder Richard Gilbert, Diana Loxley, Kirsty Seymour-Ure, Marek Walisiewicz en Christopher Westhorp. De hoofdauteur is Sam Atkinson en de eerste vertaler is Joost Zwart. Het boek is uitgegeven door Uitgeverij Noordboek.

De uitgave

Voor mij ligt een groot boek, een dikke hardcover met een lichtblauwe voorkant en rode letters. Vele quotes op de cover, rode schutbladen en gekleurde pagina’s. Het geheel zit er erg mooi verzorgd en aantrekkelijk uit. Zonder de inhoud te kennen, dacht ik meteen al: dat is een super cadeau voor mensen die van boeken houden. Of meer specifiek: van literatuur! Een boek over boeken. Een boek over literatuur. Dat kan geen boekenliefhebber voorbij gaan, zou ik zeggen!

Literatuur

Maar eerst. Wanneer is een boek eigenlijk literatuur? Die vraag is minder eenvoudig dan zij op het eerste gezicht lijkt. In de traditionele opvatting spreken we van literatuur wanneer een boek meer wil doen dan alleen vermaken of informeren. Literatuur probeert iets wezenlijks te zeggen over het menselijk leven: over wie wij zijn, wat ons drijft, waar we mee worstelen en hoe we ons tot de wereld verhouden. Het gaat niet alleen om het verhaal dat wordt verteld, maar vooral om de manier waarop dat gebeurt.

Wat literatuur onderscheidt, is de zorg voor een ‘eigen’ schrijfstijl, taal en vorm. De schrijver kiest zijn woorden met aandacht; zinnen dragen betekenis, sfeer en soms meerdere lagen tegelijk. Thema’s als liefde, schuld, macht, verlies of identiteit worden niet simpel uitgelegd, maar onderzocht. Als lezer krijg je geen kant-en-klare antwoorden, maar ruimte om zelf na te denken. Personages zijn herkenbaar menselijk: niet goed of slecht, maar complex, twijfelend, soms tegenstrijdig. Vaak zit er ook een ontwikkeling in de personage of personages. Een karakter-verandering die herkenbaar is voor de lezer, of juist helemaal niet!

Genres

Dat verschil ziet je ook binnen hetzelfde genre. Twee boeken kunnen allebei een liefdesverhaal of een spannend plot hebben, en toch voelt het ene als literatuur en het andere niet. Bij het ene staat de afloop centraal, bij het andere de betekenis.

Persoonlijk?

Literatuur vraagt vaak om rustig lezen. Soms wil je een stukje nog eens teruglezen, omdat het blijft hangen of nieuwe gedachten oproept. Precies dat maakt literatuur waardevol: een goed boek raakt niet uitgepraat, maar blijft betekenis houden, ook als je het later opnieuw leest.

Meestal denk ik: dit boek wil ik nóg een keer lezen. Dat heb je zelden bij thrillers of feelgoodromans waar het einde vaak de clue is. Waarom zou je het dan opnieuw lezen?

Het grote literatuurboek

Het grote literatuurboek biedt een brede en grondige kennismaking met de ideeën achter de grote literaire werken uit de wereldliteratuur. Het behandelt romans, verhalen, toneelstukken en poëzie uit uiteenlopende culturen, waaronder die van Nederland en Vlaanderen, en plaatst deze in de context van veranderende literaire opvattingen en stromingen. Dankzij schema’s, tijdlijnen, portretten en andere visuele hulpmiddelen wordt veel informatie overzichtelijk gepresenteerd.

Tegelijk vraagt de diepgang van het boek om aandacht en leeservaring, waardoor het voor beginnende lezers uitdagend kan zijn. Het is vooral geschikt voor wie bereid is zich stap voor stap te verdiepen in de traditie en ontwikkeling van de literatuur.

De verhalen áchter de verhalen zijn vaak verrassend en het is vooral erg leuk om te lezen wanneer je het boek kent en er zaken aan bod komen die je misschien ineens heel anders naar het boek doen kijken!

Het grote literatuurboek; mijn leeservaring:

Ik heb dit boek nog lang niet uit, en dat is ook niet erg. Het is bij uitstek een boek dat je er regelmatig even bij pakt: het ene hoofdstuk spreekt nu eenmaal meer aan dan het andere. Wat vooral opvalt, is hoeveel je ervan kunt leren. Het staat werkelijk boordevol kennis over literatuur, in de breedste zin van het woord.

Eerlijk gezegd dacht ik dat ik inmiddels behoorlijk veel wist over boeken en literatuur, simpelweg omdat ik mijn leven lang veel heb gelezen. Toch lijkt het Dunning-Kruger-effect hier van toepassing. Pas nu ik mij verdiep in dit boek over literatuur, wordt duidelijk hoe groot, rijk en complex het literaire veld werkelijk is. Zoveel dingen die ik helemaal niet wist!

Zo was ik bijvoorbeeld verbaasd te lezen dat ‘De blinde huurmoordenaar’ van Margaret Atwood wordt gerekend tot de gotische roman. Ik heb dit boek meerdere malen gelezen en ken het bijna uit mijn hoofd, maar de uitleg over de stroming Southern Ontario Gothic was voor mij volledig nieuw. En zo biedt het boek talloze van dit soort inzichten en verrassingen.

Het boek heeft een duidelijke tijdslijn maar heeft ook indelingen naar thematiek. Zo is het makkelijk om die hoofdstukken te lezen die je het meeste aanspreken.

Aanrader! Het boek is een absolute aanrader voor iedere boekenliefhebber. Hoewel het zich richt op literatuur, durf ik te stellen dat iedereen die van lezen houdt de rijkdom aan informatie zal waarderen. Het kan bovendien een prettig opstapje zijn voor lezers die wel van boeken houden, maar opzien tegen wat vaak als ‘zware literatuur’ wordt gezien. Dat beeld wordt hier overtuigend genuanceerd: ook toegankelijke en prettig leesbare literaire werken komen uitgebreid aan bod. Juist daardoor is het boek enthousiasmerend en uitnodigend, en nodigt het uit om met vertrouwen verder te lezen.