‘De grijzen’ is intrigerend

‘De grijzen’ is een debuutroman van Vincent Merjenberg die ik met veel bewondering heb gelezen maar lastig vind om samen te vatten. Alleen qua genre al zou ik meerdere categorieën aanduiden: dystopie, thriller, roman… Het is in ieder geval een spannend boek en het is de moeite waard om met aandacht te lezen.

De stad

In het boek zijn er meerdere perspectieven, tijden en verhaallijnen. Deze zijn in het begin moeilijk om te onderscheiden van elkaar, maar naarmate je verder bent in het boek ‘pakt het je’ vanzelf. Het verhaal speelt zich af in een verzonnen stad in een onbekend land en een vreemde wereld. De toekomst?, vraag je je af als lezer. Of heeft dit allemaal al eerder ergens plaatsgevonden? De stad is een grensplaats waar ooit mensen zich verscholen tijdens een oorlog. Nu is de stad groot, druk en is het een springplank voor vluchtelingen geworden die de grens willen oversteken naar een ander land.

Zonder dit te benoemen krijg je sterk het gevoel dat we hier het verhaal lezen over de muur bij Mexico. Er zijn veel overeenkomsten: de wanhopige migranten, de mensensmokkelaars en de woestijn. De oorzaak van de grote vlucht is de klimaatsverandering: de oprukkende woestijn, de modderstromen die het landschap verwoesten en de aardverschuivingen waardoor halve dorpen in de diepte verdwijnen.

De vondsten

Tijdens bouwwerkzaamheden worden er vondsten gedaan. Dit zijn rechtopstaande lijken van mannen, vrouwen en kinderen. Niemand weet waar ze vandaan komen en wie deze bizarre massa-moord op zijn geweten heeft. Over de vondsten wordt door de stedelingen gezwegen en alle onderzoeken door de politie zijn vastgelopen.

De journaliste

Een jonge journaliste, Lena genaamd, wordt door haar werkgever naar de stad gestuurd om de vondsten te onderzoeken. Een ontraadseling zou natuurlijk een top-verhaal opleveren en Lena is een goede journaliste. Zij heeft het vak van haar vader geleerd die al heel vroeg Lena op sleeptouw meenam tijdens zijn werk.

Lena kiest als werkstrategie om een ‘ingraafjournaliste’ te zijn en naast haar journalistieke werk voor de plaatselijke krant, rustig zich diep in te graven in het verhaal achter de vondsten. Haar voorganger, een oudere journalist, genaamd Glas, is overigens spoorloos verdwenen maar heeft haar een aanwijzing achtergelaten: een roman ‘De oversteek’ van Onalov.

Jona in ‘De oversteek’

‘De oversteek’ vertelt over een gezin die vanuit de stad vertrok naar de grens maar daar nooit levend aankwam. Het jongetje Jona speelt hierin een grote rol. Hij groeit op bij zijn oma en opa nadat zijn ouders bedolven zijn onder een modderstroom en in de diepte zijn achtergelaten. Hij kent zijn omgeving van de bossen en de grotten op zijn duimpje. Een mysterieuze delver, de wetenschapper (en mensensmokkelaar!) Havas, komt op een dag langs en doet onderzoek naar de bedolven lichamen. Jona helpt Havas met zijn onderzoek, wat grote gevolgen heeft voor de toekomst van velen.

Het verhaal van Jona wordt op een hele andere manier verteld dan het verhaal van de journaliste. Hierdoor onthoud je goed dat het gaat over een-boek-in-een-boek.

Lena ontdekt de waarheid

Stukje bij beetje legt Lena contacten en komt ze achter de waarheid van de gruwelijke vondsten. ‘De oversteek’ blijkt namelijk grotendeels op waarheid gebaseerd en haar voorganger Glas heeft haar in de goede richting gestuurd.

Dan is er ook nog een verhaallijn waarbij een oudere man alle gebeurtenissen gadeslaat vanuit een appartement in een flat dat over de stad uitkijkt. Wat weet hij, wie is hij en wat heeft zijn vrouw gezien op een dag, toen hij net even niet thuis was?

De verhaallijnen komen uiteindelijk te samen en jaren later zit Glas in de zaal waar Lena vertelt over haar succesvolle onderzoek, hij staat op en applaudisseert.

Is ‘De grijzen’ een aanrader?

‘De grijzen’ is geen eenvoudig boek. Het laat veel over aan de fantasie van de lezer en waarom dingen gebeuren blijft sowieso een groot vraagteken. Verwacht je een relatief gemakkelijk te lezen dystopie, een thriller of een roman, dan is dit boek geen aanrader.

Houd je zoals ik van boeken die hersens laten kraken, die je niet meer loslaten en waar je achteraf veel bewondering voor hebt gekregen? Dan is dit een intrigerend boek dat je zeker nog een keer wilt lezen om het nóg beter te begrijpen.