Het uurwerk – Arnaldur Indridason

15 oktober 2024 Marga van der Vet

Het uurwerk is een historische roman van Arnaldur Indriðason, geschreven, vertaald door Adriaan Faber en uitgegeven door uitgeverij Volt. Het is een prachtige epische roman waar ik emotioneel van werd.

Het einde mag niet zijn!

De roman heeft een structuur waarbij je al die tijd eigenlijk al weet wat er gaat gebeuren. Hier heb ik ook een voorbeeld van aangekaart in deze blog: De plot van het verhaal. Maakt dit het boek voorspelbaar? Absoluut niet. Want als lezer hoop je iedere pagina een beetje meer dan het einde anders zal zijn. En soms krijg je hoop…. Knap werk van de auteur want ook al weet je hoe het boek zal eindigen, het hele verhaal blijft onvoorspelbaar tot het einde!

Het verhaal – Het uurwerk

Het verhaal speelt zich af in de achttiende eeuw en deels in de IJslandse Westfjorden en deels in Kopenhagen. Het verhaal volgt een IJslandse klokkenmaker John, die tijdens de restauratie van een beroemde klok in het koninklijk paleis in Kopenhagen, een ontmoeting heeft met koning Christiaan VII. Hoewel Christiaan in naam nog steeds de regerende monarch is, wordt hij door zijn geestelijke instabiliteit gemanipuleerd en aan de kant gezet door zijn hofhouding en zijn zoon. John vind de bezoeken van de koning maar niets, maar hij is en blijft beleefd tot in zijn tenen.

Een vreemde relatie

Langzaam ontstaat een soort van relatie tussen John en de koning. Tijdens hun gesprekken onthult de klokkenmaker aan de koning de tragische geschiedenis van zijn vader en diens huishoudster, die op bevel van de vorige koning, Christiaans vader, ter dood zijn gebracht. De koning wil er steeds meer van weten en tijdens die verhalen volgen we het leven van de ouders en alle streek-genoten van John.

De koning is grillig, onvoorspelbaar en is nieuwsgierig en woedend tegelijk. John komt er langzaam achter dat de koning een akelige jeugd heeft gehad en vaak keihard werd gestraft door zijn vader. Dezelfde man dus, die de vader en diens huishoudster van John ter dood veroordeelde vanwege overspel en vaderschapsbedrog. ‘Misdrijven’ die in die tijd volgens een wet werden bestraft met de dood. En dan is er nog een zaak waardoor de koning zo nieuwsgierig is naar de verhalen van John…

In de 17e eeuw had IJsland een bijzonder strenge wet die bekend stond als de “Stóridómur” (letterlijk vertaald als “Grote Wet” of “Grote Vonnis”). Deze wet werd in 1564 ingevoerd en bleef van kracht tot in de 18e eeuw. De Stóridómur was een keiharde wet die vooral gericht was op het reguleren van seksuele moraal, en er stonden zware straffen op overtredingen zoals overspel, incest, en buitenechtelijke relaties. De Stóridómur werd ingevoerd in zowel IJsland als Denemarken onder de Deense koning Frederik II, en weerspiegelde de streng puriteinse invloed van de Reformatie. De wet was bedoeld om de zedelijkheid en het gezin te beschermen. Het overtreden van deze wet kon leiden tot ernstige straffen, waaronder verbanning, lijfstraffen en in sommige gevallen zelfs de doodstraf. Overspel en andere zedenmisdrijven vielen onder de strenge bepalingen van de Stóridómur. Zowel mannen als vrouwen konden zwaar worden gestraft voor dergelijke overtredingen, en de wet werd streng gehandhaafd, wat leidde tot een zeer harde en repressieve sociale orde op dit gebied.

Verhaallijnen

De twee verhaallijnen lopen vloeiend in elkaar over en zijn even aangrijpend als interessant. Vaak merk ik in boeken dat het de ene verhaallijn me meer aanspreekt dan de andere en als lezer ‘race; je dan een beetje door de iets minder interessante verhaallijn heen. In dit geval vond ik ze beiden erg goed en vooral ook qua historie, details en karakters.

Spoiler vanaf hier:

Het verhaal ging mij niet in de koude kleren zitten en ik bemerkte dan ook dat ik af en toe een traantje moest wegpinken. De laatste hoofdstukken kostte mij erg veel moeite. Ik heb het tóch gelezen maar het was echt vréselijk. Niet de schrijfstijl van de auteur… maar de executies die in detail worden beschreven. De auteur spaart de lezer niet, zoals de wet in die tijd de ‘veroordeelde’ burgers ook niet spaarde. En dan hebben we het nog niet eens over de onmacht van de burger in kwestie. Indien hij of zij onschuldig was maar niet in staat was zichzelf te verdedigen.

De schrijver:

Ik had nog geen roman van Arnaldur Indridason gelezen. De historicus en auteur heeft echter al 25 boeken op zijn naam staan! Hij heeft prestigieuze prijzen gewonnen, waaronder de Martin Beck Award (voor de beste misdaadroman in Noord-Europa) en de CWA Gold Dagger Award (een van de belangrijkste onderscheidingen voor thrillers). Zijn boeken zijn vertaald in veertig talen en er zijn wereldwijd twaalf miljoen exemplaren verkocht. Geen enkele IJslandse auteur geniet zoveel populariteit, zowel nationaal als internationaal. Ik ben vanaf nu fan! En ik ga zeker zijn andere boeken ook lezen.