Tijd is – op zoek naar een leven vrij van de klok

7 oktober 2024 Marga van der Vet

‘Op zoek naar een leven vrij van de klok’ is een non-fictie boek geschreven door Jenny Odell. De doorgestreepte subtitel is: ‘Tijd is meetbaar geld bijna op neutraal een pijl iets met tanden’. Toe maar! Dat klinkt interessant. Daar ga ik dus even de tijd voor nemen!

Jenny Odell

Jenny Odell is bij ons nog niet zo’n grote ster, toch zijn haar boeken al wereldwijd vertaald. Vooral ‘How to do nothing’ is een bestseller, net als ‘Saving time’, waarover deze recensie gaat. Jenny Odell biedt een vernieuwend perspectief op wat tijd voor ons betekent. Vaak lijkt het alsof we vastzitten aan onze agenda, alsof we niet genoeg tijd hebben om alles te doen wat we willen doen. Hoe verander je dat? Maar nog meer lijkt het boek te gaan over: waarom gaan we allemaal toch zo geforceerd om met de tijd?

Tijd is… verkeerd?

Volgens Odell komt dit doordat we een verkeerd begrip hebben van tijd. Ze onderzoekt filosofie en geschiedenis, maar kijkt ook naar hoe mensen om haar heen tijd ervaren. Daarnaast bespreekt ze hoe oorspronkelijke Amerikanen tijd beleven en gaat daarbij terug naar haar eigen wortels. “Tijd is” is een dik boek vol met verhalen, anekdotes, rapporten en maar liefst 70 pagina’s waarin zij al haar bronnen vermeldt.

Tijd is een relatief begrip

Het boek toont een radicaal idee dat we leven volgens de verkeerde klok, een klok die ons vertelt dat tijd geld is en alles dicteert. Ik moest vaak denken aan ‘Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt’ van Douwe Draaisma, hierin blijkt ook maar weer dat tijd een absoluut begrip is, maar tevens zo relatief als het maar kan.

Odell stelt voor dat we een nieuw concept van tijd invoeren en ons openstellen voor andere mogelijkheden. Onze dagelijkse ervaring, gedomineerd door de bedrijfsklok waar velen van ons zich in wringen, is niet goed voor ons. Het is niet gemaakt voor mensen, maar voor winst. We worden er massaal niet gelukkiger van; working 9 till 5, of nog veel langer, is ‘killing us’.

‘Schurende feiten’

Waarom maakt de tijdsindeling en de omgang met tijd in onze huidige maatschappij ons zo ongelukkig? Odell stelt een wereld voor die niet draait om werk, de kantoorklok of het streven naar winst. Odell legt uit hoe we op het punt zijn gekomen waar tijd geld werd en biedt nieuwe modellen om naar te leven – geïnspireerd door pre-industriële culturen, ecologische en geologische tijd. We moeten volgens haar een humanere, hoopvoller manier van leven mogelijk maken.

Tijd is ook persoonlijk

Jenny Odell laat de lezer kennis maken met andere temporele leefomgevingen. Als op aarde gebonden wezens leven we binnen dagen die korter en langer worden, te midden van groeiende tuinen, trekkende vogels en afbrokkelende kliffen. Net als de rekbaarheid van wachten en verlangen, de manier waarop het heden plotseling doordrenkt kan zijn met jeugdherinneringen. En ook de langzame maar zekere voortgang van een zwangerschap, of de tijd die het kost om te herstellen van verwondingen – fysiek of emotioneel.

Haar persoonlijke ervaringen komen vaak aan bod. Het boek is grootst, maar ook vaak gaat het om kleine dingen. Een plant zien groeien in de vensterbank en je verwonderen over de tijd, een vakantie waar geen einde aan lijkt te komen, etc.

‘We moeten rentmeesters worden van verschillende levensritmes, om een leven, identiteit en betekenis voor te stellen buiten de wereld van werk en winst, en te begrijpen dat de koers van ons leven – of van de planeet – geen vaststaand feit is. In die zin zou “tijd” redden – het herstellen van zijn fundamenteel onherleidbare en inventieve aard – ook kunnen betekenen dat tijd ons redt.’

Aanrader?

Ik vind het boek interessant en per hoofdstuk leest het lekker weg. De auteur heeft veel onderzoek gedaan en ieder hoofdstuk is weer een verrassing. Het zet je zeker aan het denken en vaak betrapte ik mij er zelf op dat ik het grondig met haar eens ben.

Het geheel is wel heel veel om te bevatten en met enige regelmaat stoorde ik me ook een beetje aan haar maakbare visie op de wereld die vooral voor het individu wellicht beter zal zijn, maar maatschappelijk vrij onhaalbaar lijkt. Ik zie het boek vooral als een verfrissende en moderne kijk op de tijd. En dat is prima want de maatschappij verandert continue en ‘de tijd’ nog veel sneller!