Instabiele elementen – Ruxandra Burcescu

‘Instabiele elementen’ is geschreven door de Roemeense auteur Ruxandra Burcescu en is vertaald door Charlotte van Rooden. Het is haar debuutroman en al genomineerd voor diverse prijzen in Roemenië. Het boek is uitgegeven door Uitgeverij Pegasus en valt onder het genre ‘literatuur’.

Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt dankzij het Vertaalslagenfonds.

Een andere cultuur opsnuiven

Het genot van boeken lezen ligt vooral in het feit dat je je even onderdompelt in een andere wereld. Dit kan natuurlijk van alles zijn, maar in dit geval: een andere cultuur. Ik ben zelf nog nooit in Roemenië geweest, maar ik heb na het lezen van deze literaire roman een aardig beeld gekregen van het land.

Nu kun je natuurlijk ook een reisgids bekijken, een film of op vakantie gaan naar een ander land om de cultuur op te leren kennen, maar een roman lezen schetst vaak een intens en goed beeld van de sfeer en cultuur van het land, helemaal als deze is geschreven door een auteur die daar is geboren en getogen en ook nog eens in aanmerking komt voor een literaire prijs voor zijn of haar werk.

De uitgave werd mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van ‘het Cultuurfonds’ en ‘het Roemeens Cultureel Instituut Boekarest’. Charlotte van Rooden ontving voor haar vertaling een werkbeurs va het Nederlands Letterenfonds.

Het verhaal

Het verhaal vangt aan als een jonge vrouw Dorina bevalt van een baby terwijl haar man even buiten het dorp is gevonden. Hij is dood en gruwelijk verminkt. De tijd waarin het afspeelt is onbekend, maar ik schat midden vorige eeuw. De armoede is groot, heel groot.

In een ander verhaallijn leren we Lorelei kennen die in de grote stad werkt en plots wordt gebeld door haar moeder Angela over het feit dat haar oude buurman meneer Anghel is overleden. Lorelei is ervan overtuigd dat de hond een hond had, maar dit wordt niet door haar moeder en buurtgenoten bevestigd. Ze gaat naar de hond op zoek.

Het wordt al gauw duidelijk dat Lorelei niet zo’n prettige relatie met haar moeder heeft. Haar moeder had liever een zoon gehad en dit steekt ze niet onder stoelen of banken.

Maar niet alleen naar de hond, ze besluit na de begrafenis om op zoek te gaan naar een man van wie ze een grafsteen ziet tijdens op de begraafplaats. Mircea Anton 1960-2001. Lorelei meent het gezicht op de foto op de grafsteen te herkennen.

Kon het de vader van een van haar klasgenoten zijn geweest? Nee, al kon ze niet uitleggen hoe, Lorelei wist zeker dat deze man niet de vader van een van haar vriendinnen was geweest. Ze haalde haar telefoon uit haar zak en maakte een foto van de zerk. Ze voelde een sterke drang om te achterhalen wie het was. Toen knielde ze naast de grafsteen en legde haar handen in een kommetje over de eivormige foto, sloot haar ogen en liet haar voorhoofd tegen het koude marmer rusten.

Mooi verhaal en sfeerbeelden in overvloed

Vanaf hier in het boek leren we ook Mircea Anton kennen. In een indringende verhaallijn wordt al snel duidelijk dat de man ooit een straatarm jochie was met een intense, vreemde relatie met zijn moeder. Zijn moeder Dorina, mishandelt de jongen terwijl de jongen zijn moeder adoreert. In een bepaalde mate kun je ook zeggen dat ze een seksuele relatie hebben, al is het doel geen seks, maar lijkt meer op een vreemde, en droevige, manier van elkaar houden en afstoten.

De verhaallijnen komen aan het einde van het boek tezamen als Lorelei is teruggekeerd naar haar het dorp waar ze is geboren. Ze komt er door verhalen van dorpsgenoten achter wie Mircea Anton was en hoe hun levens op elkaar lijken. Ik zal het einde niet spoileren want het is zeer de moeite waard om dit als lezer zelf te ontdekken. Het is alles behalve voorspelbaar.

Sfeerbeelden

Ik heb genoten van dit pareltje! De auteur schetst prachtige sfeerbeelden al is het verhaal alles behalve romantisch te noemen en wint ze er geen doekjes om als zij lijken, mishandelingen en menselijke ongemakken beschrijft. De hoofdstukken over de jeugd van Mircea, die samen met een vriendje in het dorp rondhangt, vond ik prachtig. en het hoofdstuk dat zij meloenen gaan stelen om een staatsboerderij wat leidt tot een dramatisch einde, is werkelijk subliem beschreven.

Maar wat me het meest opviel: de intense armoede waarin deze mensen hebben geleefd en het ontbreken van iedere vorm van klaagzang.

Instabiele elementen = Literatuur!

De Roemeense cultuur komt ruim aan bod doordat de verhalen zijn gebaseerd op oude gebruiken, religie en vooral veel bijgeloof. Op de achtergrond speelt de politiek ook een rol: het communisme die garant stond voor donkere tijden.

Op de laatste pagina’s staan woorden die extra uitleg behoeven, vooral die over geschiedenis van Roemenië, items en gezegden. Deze pagina’s zijn de moeite waard om te lezen!

En de haan begon te kraaien. Een beeld uit de Roemeense folklore: het geloof dat hanengekraai boze geesten verdrijft, en dat hanen dus beginnen te kraaien wanneer er slechte geesten in de buurt zijn.

Een kritische opmerking: de namen van de personen en de steden/dorpen lijken zó veel op elkaar dat dit soms verwarrend is. Hier moest ik echt goed op letten, vooral in het begin. Ook de titel en cover spreken mij niet zo aan. Maar ik wil vooral niet klagen…

Desalniettemin: en grote aanrader voor wie van Internationale literatuur houdt.