Aan gene zijde

‘Aan gene zijde’ is geschreven door de Nederlandse auteur en acteur Rutger Willem Weemhoff en uitgegeven door Uitgeverij Partout. Het boek is een toneelroman.

Uitgeverij Partout

Op deze website staan al meerdere recensies over zijn romans ‘Dodeman’ en ‘De Oerhoer’. De boeken zijn allen uitgegeven door Weemhoff’s eigen Uitgeverij Partout. De uitgeverij is momenteel bezig met het maken van een eigen webshop, specifieke gericht op de boeken van Partout én op cultboeken van andere selfpublishers. Meer info volgt hierover later deze zomer.

Rutger Willem Weemhoff

Who the hell is Rutger Willem Weemhoff? Het is een vraag die blijft hangen – en terecht. Want Weemhoff (geboren op 1 januari 1948) is geen man van vaste kaders of eenvoudige omschrijvingen. Hij is een denker van de diepste orde, een filosoof van de dood, wiens blik zich niet afwendt van het einde, maar er juist met open geest en scherpe pen in doordringt. Tegelijkertijd is hij acteur, schrijver, toneelspeler, dichter – maar al die rollen zijn slechts facetten van een geest die voortdurend onderzoekt, verbeeldt en bevraagt.

Weemhoff laat zich niet opsluiten in één discipline of tijdsgeest. Hij speelde vele rollen op toneel en televisie, maar zijn ware spel bevindt zich vaak aan gene zijde – daar waar leven en sterven elkaar ontmoeten. Als schrijver is hij onuitputtelijk: romans, korte verhalen, essays, toneel, scenario’s en poëzie…

Aan gene zijde

Allereerst, wat betekent ‘Aan gene zijde’ eigenlijk? Aan gene zijde is een uitdrukking die verwijst naar een grens die ons gewone bestaan overstijgt. Traditioneel wordt hiermee vaak het hiernamaals bedoeld – het rijk van de overledenen, het spirituele domein dat wij met ons aardse zintuigen niet kunnen waarnemen. Maar in bredere zin kan aan gene zijde ook staan voor een overgang naar het onbekende, het mysterieuze, het ongrijpbare. In literaire context wordt de uitdrukking dan ook veelal gebruikt om een sfeer op te roepen van verlangen, mystiek of het overschrijden van de grenzen tussen leven en dood, droom en werkelijkheid, werkelijkheid en verbeelding. Het is een poëtische manier om het onzegbare te benoemen – dat wat niet van deze wereld is, maar toch diep tot de menselijke ziel spreekt.

Het betekent dus letterlijk: aan de andere kant. eenvoudiger gezegd: we bedoelen vaak de wereld na de dood, of een plek die je niet met je ogen kunt zien – iets wat geheimzinnig of spiritueel is. Het is een oude manier om te praten over wat er misschien komt na dit leven, of over een mysterieuze wereld die wij niet goed begrijpen. In boeken wordt het soms ook gebruikt voor dromen, fantasie of gevoelens die moeilijk uit te leggen zijn. Het roept een sfeer op van iets groots en onzichtbaars, iets dat net buiten ons bereik ligt.

Toneelroman

De toneelroman vangt aan met de introductie van de personage Filos, die in de ik-persoon schrijft over zijn zelfmoord en de dood in het algemeen.

‘Ik ben een volbloed thanaticus, oftewel doodsdeskundige, altijd al geweest. Alle levensvormen verglijden vroeg of laat in de dood.

Niet veel later verschijnt Lava op het toneel, zijn vrouw met de bijnaam Baby Doll. Ze praten samen over de dood en Filos valt in haar armen in slaap als zij een doodsliedje voor hem zingt. In het volgende hoofdstuk vertelt Lava over haar leven en haar dood, tot de eerste personificatie van Filos ook ten tonele verschijnt. Het is zijn oudste demon, een extreem rechtse bastaardzoon met de naam Mars. Filos en Mars hebben enkele pittige discussies:

‘Vrijheid van meningsuiting, me hoela! Ik ben een rechtse extremist, ik zeg wat ik voor mijn bek krijg, ja?

‘Mars, haantje de voorste, jij zult nog branden in de hel. En maar kukelen. Baby Doll en ik zijn blij met je komst. Maar geenszins met je werkelijk demonische opvattingen! De democratie gaat ooit nog es aan haar vrijheid om alles maar hardop te zeggen ten onder.’

Het gaat er stevig aan toe tussen Filos en Mars, wat voor de lezer een interessant hoofdstuk is. Het verwijst namelijk direct naar de politieke polarisatie waarin onze samenleving zich nu bevindt. We hebben allemaal engeltje-duiveltje op onze schouders en worden heen en weer geslingerd tussen extreme opvattingen en moraal (verval). Het hoofdstuk eindigt met onheilspellende geluid van een ijzeren ritme van de in ganzenpas marcherende SS-eenheid.

In de hoofdstukken hierna betreden één voor één verschillende personificaties het podium. En dat zijn er veel! Van Heidi en Peter, tot en met een zwoele erotische buikdanseres, een kampslachtoffer uit de Tweede wereldoorlog, leden van het koningshuis en Jeroen Bosch (‘schilder en specialist in de afbeeldingen van de hemel maar vooral ook van de hel’) van wie het schilderij ‘Hel rijden’ op de cover van de roman ‘De Oerhoer’ prijkt.

Aan gene zijde – De Oerhoer – Dodeman

Ik zie als lezer vele overeenkomsten tussen de boeken, ook al zijn deze totaal anders van aard. Dezelfde thema’s voorbij: filosofie, liefde, trouw, seks, perversiteiten en vooral de dood. In ieder hoofdstuk van ‘Aan gene zijde’ worden zware thema’s niet geschuwd. Zo wordt er genadeloos over de monarchie gesproken, de vreemdelingenhaat in ons land en het afbrokkelden van de democratie en verlangen naar ‘een sterke leider’. De insteek vanuit verschillende personificaties is geniaal. De hoofdpersoon Filos lijdt aan een multiple personality syndroom en bestaat uit maar liefst 25 personificaties. Maar hebben we niet allemaal méér meningen, karaktereigenschappen en tegenstrijdigheden in ons hoofd dan alleen dat engeltje en het duiveltje op onze schouders?

Leeservaring

Het boek is op een toegankelijke manier geschreven en het is als lezer alsof je in de zaal zit en naar een groot toneelstuk kijkt. Ieder geluid, of dit nu dreigende achtergrond-deunen, Tibetaanse belletjes of mooie muziekstukken zijn, wordt beeldend beschreven en de personificaties worden ook duidelijk beschreven. Met recht valt deze roman onder de noemer; toneelroman. Met enige regelmaat vroeg ik mij af of dit toneelstuk ook daadwerkelijk ooit is opgevoerd. Het zou zo maar kunnen!

Helrijden

Het einde is, net als in het boek ‘De Oerhoer’, een grotesk feest; ‘Het feest van de dood’ dat leidt tot een totale climax die wederom lijken op de beelden van de schilderijen van Jeroen Bosch. Dit boek, deze roman, zal iedere lezer anders ervaren, en daar gaat het dan ook om. Het zet je aan het denken, over je eigen leven en vooral einde. Of slechts het einde van de fysieke toestand?

Het meest interessante vond ik zelf het hoofdstuk dat bij deze laatste vraag stilstaat. Zijn dromen onlosmakelijk verbonden aan een fysiek lichaam en werkende hersens? Of zijn dromen een soort op zichzelf staande tussenwereld ?

‘De scheiding tussen lichaam en geest is hier vanavond weer eens uitgebreid aan de orde, maar is wat mij betreft echte flauwe kul, net als bij Descartes. Het idee dat er iets als geest bestaat, of kosmisch bewustzijn, zoals Filos dat noemt, is natuurlijk leuk bedacht, maar onzin.’

‘Wij zijn transcendente wezens, Schuwe, daar krijg je me niet vanaf. Ik kan uit mijn lichaam treden en vertoef dan in het alzijnde. Nu jij nog! Een kwestie van oefenen.’

‘ De stof maakt de geest. Je kunt pas van geest spreken als je het tegelijkertijd over hersenen en neuronen hebt, vraag maar aan Sarah. Wij zijn onze hersenen.’

‘Bewustzijn was en is er altijd al, zal er altijd zijn. Is er een bewustzijn mogelijk zonder hersenactiviteit, thats the question!’

Aanrader!

Het boek is een aanrader voor wie houdt van cultklassiekers die zich niet voegen naar de gebaande paden. Het spreekt lezers aan die buiten de kaders durven denken, die niet schrikken van het ongezegde, het ongemakkelijke of het diepzinnige. Dit is geen lectuur voor wie de veilige middenweg verkiest, maar voor wie bereid is zijn comfortzone te verlaten en zich openstelt voor het ongewone, het schurende en het betekenisvolle. Een boek als dit vraagt geen volgzaamheid, maar mededenken – en biedt in ruil daarvoor een leeservaring die blijft hangen, onder de huid kruipt en nazindert.

‘

Aan gene zijde – Videotheater

Het boek als onemanshow die in het hiernamaals speelt in 30 afleveringen op Youtube.

Citaat uit de reactie van Johan Reyniers, dramaturg Toneelgroep Amsterdam ‘..Je toneelroman is een formidabele krachttoer. Hij is Dantesk omdat hij zowat elke problematiek aankaart die in de wereld van vandaag van belang is. Rabeliaans in de uitbundigheid van taal en dialogen. Boschiaans als schildering van een infernale wereld die alle kanten opschiet. Hij herinnert aan het middeleeuwse narrenschip en de stoet van dwazen.’ ‘De boeiendste passages vind ik die waarin de verbeelding een vrije vlucht neemt zodat personages en verhaal een metafoor worden die de concrete werkelijkheid overstijgt.’

Volledige afspeellijst op http://www.videotheater.nl

Meer interessante boeken over de dood: