Magisch realisme is meer dan spooky

14 augustus 2023 Marga van der Vet

Wat is magisch realisme? Naar aanleiding van de blog over de vreemdste boeken ooit, kwam er een vraag wat magisch realisme betekent in de literatuur. Ik dacht dat we hier al een blog over hebben, maar vreemd genoeg, bleek dat niet zo te zijn. Dus trek ik mijn bikini aan en duik in even in de magisch realistische wereld.

Wat is magisch realisme in de literatuur?

Magisch realisme is een literaire stroming die elementen van het bovennatuurlijke, het fantastische en het onwerkelijke combineert met de alledaagse en realistische wereld. Deze stroming ontstond oorspronkelijk in de Latijns-Amerikaanse literatuur, met name in werken van auteurs zoals Gabriel García Márquez, Jorge Luis Borges en Isabel Allende. Magisch realisme heeft echter ook invloed gehad op de literatuur wereldwijd.

Kenmerken zijn onder meer:

Figuurlijk is letterlijk: Figuurlijke uitspraken kunnen letterlijk worden genomen. Ik duik erin, en ineens is er weer een ander perspectief, verhaallijn of dimensie.

Samensmelting van werelden: In magisch realistische verhalen worden bovennatuurlijke elementen naadloos vermengd met de gewone, alledaagse wereld. Bijvoorbeeld, een personage kan met geesten praten, maar dit wordt gepresenteerd alsof het een normaal is. Dit is dagelijkse kost in het boek van Isabel Allende: Het huis van de geesten.

Vage grens tussen realiteit en fantasie: Magisch realisme speelt met de grenzen tussen wat echt is en wat fantasie is. De lezer wordt vaak uitgedaagd om de grens tussen de twee te bepalen.

Natuurlijke acceptatie: In magisch realisme worden bovennatuurlijke gebeurtenissen en fenomenen vaak zonder veel ophef of verbazing beschreven. Personages en gemeenschappen nemen deze gebeurtenissen als vanzelfsprekend aan, wat een unieke sfeer van normaliteit aan de onwerkelijke elementen toevoegt. Denk vooral Game of Thrones. Een draak als huisdier, ach ja, moet kunnen.

Symboliek en diepere betekenis: Bovennatuurlijke elementen worden vaak gebruikt als symbolen of metaforen. Dit om diepere thema’s, culturele betekenissen of psychologische toestanden uit te drukken. Deze symbolische lagen voegen diepte toe aan het verhaal.

Sfeer van mysterie en verwondering: Magisch realisme creëert een atmosfeer van mysterie en verwondering. Het onbekende en het onverklaarbare staat centraal. Dit kan een gevoel van betovering en vervreemding oproepen bij de lezer.

Over het algemeen gaat het dus niet zozeer om het creëren van een fantasiewereld, maar eerder om het introduceren van magische en bovennatuurlijke elementen in een vertrouwde, alledaagse omgeving.

Enkele bekende voorbeelden van boeken:

“Honderd jaar eenzaamheid” door Gabriel García Márquez: Dit is een van de meest iconische werken van het magisch realisme. Het boek volgt de geschiedenis van de Buendía-familie en speelt zich af in het fictieve dorp Macondo. Het bevat bovennatuurlijke elementen zoals vliegende tapijten, regens van bloemen en personages die eeuwig leven.

“Huis van de geesten” door Isabel Allende: Dit boek verkent de geschiedenis van de familie Trueba en weeft magische en bovennatuurlijke gebeurtenissen door de realistische context. Het bevat elementen zoals telekinese, voorspellende dromen en geesten.

“Hoe de soldaat de grammofoon repareert” door Saša Stanišić: Hoewel dit boek geen Latijns-Amerikaanse oorsprong heeft, toont het wel de wereldwijde invloed van het magisch realisme. Het boek volgt de reis van een jongen in Bosnië en Herzegovina tijdens de oorlog, waarbij magische elementen naast alledaagse realiteit worden geplaatst.

“Hof van Mirakelen” door Nelly Sachs: Dit is een poëtisch werk dat speelt met magische en symbolische beelden. Het behandelt thema’s van lijden, vervolging en herstel na de Holocaust.

“De Aleph” door Jorge Luis Borges: Borges wordt vaak geassocieerd met het creëren van metafysische en magisch realistische verhalen. “De Aleph” bevat verhalen die de grenzen van tijd, ruimte en realiteit tarten.

“De opwindvogelkronieken” door Haruki Murakami: Hoewel Murakami geen traditioneel magisch realistische auteur is, bevat dit boek elementen van magie en surrealisme. Het verhaal volgt een man die op zoek is naar zijn vermiste kat en zichzelf verstrikt ziet in vreemde gebeurtenissen en ontmoetingen.

Magisch realisme is leuk!

Ieder zijn eigen smaak maar ik vind magisch realisme leuk, vindingrijk en het voegt vaak iets toe aan het verhaal. Ik kan me nog herinneren dat ik, ooit lang geleden, een discussie had met iemand over groen haar. Ik was ervan overtuigd dat dit doodnormaal was, lees Honderd Jaar Eenzaamheid maar! Inmiddels weet ik natuurlijk wel wanneer iets magisch realisme is en wanneer niet, alhoewel sommige auteurs zo knap schrijven dat je gaat twijfelen over iets realistisch of magisch realistisch is.

Magisch realisme is terug van weggeweest en tal van moderne voorbeelden staan op deze website. Ken jij nog een paar magisch realistische moderne romans? Laat ons gerust weten!